Gemiste kans
In 2004 vond 33 procent van de Nederlanders dat burgers meer verantwoordelijkheid moeten nemen, in 2011 is dat percentage gegroeid naar 43 procent.
In 2004 was 54 procent van de Nederlanders tegenstander van een terugtredende overheid, in 2011 is nog maar 32 procent tegen een minder nadrukkelijke aanwezigheid van de staat.
Deze cijfers van onderzoeksbureau Motivaction, dat samen met de Volkskrant periodiek onderzoek doet naar de relatie overheid-burger, tonen aan dat Nederland langzaam maar zeker klaar is voor een andere overheid. Een overheid die niet meer van wieg tot graf verantwoordelijk is voor ieders geluk. Een overheid die niet meer wordt gezien als geluksmachine.
Een deel van de verklaring voor de veranderde attitude van de burger is ongetwijfeld de gesel van de economische crisis. Zelfs de grootste optimist snapt dat in deze barre tijden ook de overheid de tering naar de nering moet zetten en dat dat gevolgen heeft voor het voorzieningenniveau.
Een ander deel van de verklaring voor de acceptatie bij de burger voor de terugtredende overheid, moet gezocht worden in het werk van opeenvolgende kabinetten. Het kabinet-Lubbers I (1982-1986, ook wel getypeerd als no nonsense-kabinet) was de eerste regering die paal en perk stelde aan de verzorgingsstaat. De opvolgende kabinetten onder leiding van weer Lubbers, Kok en Balkenende, maakten in meerdere of mindere mate de geesten verder rijp voor een afbouw van het takenpakket van de overheid.
In dit licht bezien is het jammer dat het kabinet-Rutte zo weinig visie tentoonspreidt over de rol van de overheid. Het regeerakkoord, inmiddels een jaar oud, sprak over een kleinere overheid. De concrete invulling van die kleinere overheid blijft achterwege (lees ook de analyse op pagina 14). In de Troonrede die de koningin dinsdag uitsprak, staat niets substantieels over de overheid van de toekomst. Bezuinigen ja, maar fundamentele keuzes over wat de overheid gezien de beperkte middelen nog wel en wat niet meer moet doen: het is niet te vinden.
De koningin had het in opdracht van Rutte cum suis over minder overheidsregels en eenvoudiger procedures. Over stimuleren van creativiteit en innovatie. Over minder bureaucratie. Over minder ministeries, minder ambtenaren, minder overheidsgebouwen en minder bestuurders. Over het overdragen van taken van Rijk naar gemeenten. Over een overheid die niet in de weg loopt maar juist wegen baant.
Het is allemaal waar en je kunt er ook niet tegen zijn, maar we hoorden het allemaal eerder. Juist in deze tijden moeten fundamentele keuzes over de kerntaken van de overheid worden gemaakt. En juist nu kunnen die keuzes worden uitgelegd aan burgers.
Een gemiste kans.
Ik ben ook voor minder loketten-jungle. Die is alleen melkkoe voor duurbetaalde managers, "adviseurs" en dergelijke. Zij geven het slechte voorbeeld en dat wordt dan door veel andere mensen gevolgd. Nu proberen de groot-graaiers alle anderen (de klein-graaiers en eerlijke, hardwerkende mensen) in de schoenen te schuiven dat wie niet succesvol is, te weinig verantwoordelijkheidsgevoel toont. Alweer zo'n handig verhaal - gekopieerd van Amerika. En deze columnist helpt bij de verspreiding ervan.
De overheid kan wel degelijk iets betekenen voor de maatschappij. Maar dan moeten er wel een heleboel graaiers uit de overheidsorganisaties gegooid worden en vervangen door eerlijke managers en medewerkers. Alleen... wie moet dat doen, als de meeste sleutelposities in handen zijn van... eh... niet super-eerlijke types? Er zijn maar weinig mensen die een sleutelpositie bereiken zonder dat ze eerst hun integriteit overboord hebben gezet omwille van succes in de concurrentieslag.
Transparantie en goede onderzoeksjournalistiek zijn meer dan ooit nodig om disfunctionerende overheidsfunctionarissen te verjagen.
"De verzorggingsstaat aanpakken", zegt de columnist stoer. Wat is er mis met verzorging? Je moet mensen niet plat-pamperen. Maar alle goede zorg die je op een efficiënte manier kunt leveren, is natuurlijk zeer welkom.
Keuzes m.b.t. de kerntaken van de overheid kunnen volgens de columnist "juist nu", vanwege de financiële crisis, worden "uitgelegd" aan burgers. Als dat zo is, dan gaat het dus over boekhouderskeuzes. Die hebben niks te maken met het bouwen aan een gezonde samenleving op de lange termijn. Goede keuzes kunnen ook in goede tijden worden uitgelegd.
Het probleem is dat deze regering geen visie heeft over de lange termijn, of die althans niet durft te laten zien. Wil deze regering toe naar een asociaal, verpauperd land, waarin een netwerk van hoge functionarissen van de "Verenigde Eenheidsworst-partij BV Nederland" en hun families het er goed van nemen?
Juist de mensen die wel verantwoordelijkheid nemen, zijn de dupe van de parasieten die, onder het mom van bezuinigingen, iedereen het leven moeilijk maken die niet meedoet aan het gegraai.
Deze columnist is de zoveelste meeloper met de asociale trend. Als de overheid, de grote bedrijven en diegenen die daarvan profiteren er maar warmpjes bijzitten, dan mag de zorg voor de rest van de bevolking van hem wel worden "aangepakt", dat wil zeggen: afgeknepen.
Maar de oorzaak van de problemen is juist de hooggeplaatste sprinkhanenplaag die met z'n gelegaliseerde cliëntelisme half Nederland bedient totdat heel Nederland kapot gaat. Het is die sprinkhanenzwerm die heel hard "verantwoordelijkheid" roept zonder die zelf te nemen. Het is dat sprinkhanengedrag dat effectief zou moeten worden "aangepakt". Als dat gebeurt, levert dat ontzettend veel geld en energie op die ten goede komt aan het leven van gewone mensen - bijvoorbeeld in de vorm van zorg en van handelingsvrijheid.
Schrijf daar eens een column over - ook al maak je daar geen vrienden mee op de prettige plaatsen.