Gemeenten en provincies forse vijver voor Rutte IV

De nieuwe ploeg van Mark Rutte telt nog meer bewindslieden die rechtstreeks vanuit het gemeente- en provinciebestuur als minister of staatssecretaris aan de slag gaan dan in 2017. Vier ministers en drie staatssecretarissen trekken de komende dagen de deur van het gemeente- of provinciehuis achter zich dicht om vanuit Den Haag het land te gaan besturen. In 2017 ging het om vier ministers en een staatssecretaris.

Een op de vier

Een burgemeester, twee wethouders en vier gedeputeerden staan, als alles volgens plan verloopt, maandag op het bordes van paleis Noordeinde. Twee van VVD-huize, twee van het CDA, twee van de ChristenUnie en een van D66. Omgerekend in percentages komt bijna een kwart van de nieuwe ploeg van Rutte rechtstreeks uit het gemeente- of provinciebestuur. In 2017 lag dat percentage op bijna 21 procent.  

 

Voor eerst ook VVD

Vier jaar geleden ontbrak een lokale dan wel provinciale VVD-politicus in het rijtje nieuwe bewindslieden. Nu zijn twee gedeputeerden gerekruteerd om in het kabinet Rutte IV een bijdrage te leveren. De Gelderse gedeputeerde Christianne van der Wal-Zeggelink wordt minister voor Natuur en Stikstof. Ze heeft als gedeputeerde onder meer economie en innovatie, mobiliteit en luchtvaart in portefeuille. Van 2014 tot 2019 was Van der Wal-Zeggelink wethouder in Harderwijk, waar ze als raadslid begon. De Brabantse gedeputeerde Christophe van der Maat wordt staatsecretaris van defensie. Sinds 2019 is hij gedeputeerde mobiliteit, financiën en organisatie. Ook in de vorige bestuursperiode was Van der Maat gedeputeerde.

 

Burgemeester

Voor D66 verlaat de Almeerse burgemeester Franc Weerwind zijn post. Hij wordt minister voor Rechtsbescherming. Weerwind is sinds september 2015 burgemeester van Almere. Daarvoor was bij burgemeester van Velsen en van Niedorp. In Leiderdorp is hij in 2000 een jaartje adjunct-gemeentesecretaris geweest. In 2001 werd hij benoemd tot gemeentesecretaris van Wormerland.

 

Oude bekende

De Utrechtse gedeputeerde Hanke Bruins Slot wordt namens het CDA minister van Binnenlandse Zaken. Ze maakt haar eerste termijn als gedeputeerde niet vol; in juni 2019 ging ze als provinciaal bestuurder aan de slag met de portefeuille natuur, landbouw, bodem & water, sport en bestuur. Bruins Slot is een oude bekende in ‘Den Haag’. Van juni 2010 tot aan haar overstap naar de provincie in 2019 was ze Kamerlid. Partijgenoot Vivianne Heijnen, nu nog wethouder in Maastricht, wordt staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat. Als wethouder houdt Heijnen zich onder meer bezig met economie en arbeidsmarkt, (Eu)regionalisering, wonen en sociale innovatie. In 2018 werd Heijnen wethouder, nadat ze de acht jaar daarvoor als raadslid in Maastricht actief was.

 

Landbouw

De ChristenUnie levert dit keer een minister en een staatsecretaris vanuit gemeente- en provincieland. De Groningse gedeputeerde Henk Staghouwer is beoogd minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Als gedeputeerde houdt hij zich nu onder meer bezig met landbouw en visserij en natuur en landschap. Staghouwer is sinds april 2013 gedeputeerde in Groningen. Van 2002 tot 2013 was hij fractievoorzitter voor de ChristenUnie in de Groningse Staten. De Utrechtse wethouder Maarten van Ooijen wordt staatssecretaris jeugd en preventie en daarmee min of meer opvolger van zijn partijgenoot Paul Blokhuis. Van Ooijen houdt zich als wethouder onder meer bezig met maatschappelijke ondersteuning, welzijn, sport en asiel en integratie. Tussen 2014 en 2018 was Van Ooijen actief als raadslid en vervolgens als fractievoorzitter.  

 

Lokale roots

In de nieuwe ploeg van Rutte zit een aantal bewindslieden dat in 2017 het gemeente- of provinciehuis verruilde voor een post in Den Haag onder Rutte III. Hugo de Jonge (CDA) nam toen afscheid als wethouder om minister van VWS te worden en Kajsa Ollongren (D66) verruilde haar wethouderspost in Amsterdam voor die van minister van Binnenlandse Zaken. Zij zijn nu de beoogde ministers van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (De Jonge) en Defensie (Ollongren). De beoogde ministers van respectievelijk Justitie en Veiligheid (Dilan Yesilgöz, VVD) en voor Klimaat en Energie (Rob Jetten, D66) – hebben roots in de lokale politiek. Yesilgöz was van 2014 tot haar benoeming als Kamerlid in 2017 gemeenteraadslid in Amsterdam. Jetten was tussen 2010 als raadslid, en later als fractievoorzitter, actief in de raad van Nijmegen. Ook hij startte in 2017 als Kamerlid.

 

Lang(er) geleden

Drie beoogd staatssecretarissen hebben een verder verleden in gemeente- en provinciepolitiek. Voor Marnix van Rij (CDA, Fiscaliteit) is dat zelfs wel heel lang geleden. In 1986 startte hij als raadslid in Wassenaar. Vier jaar later werd hij op 29-jarige leeftijd benoemd tot wethouder. Eric van der Burg (VVD, staatssecretaris Asiel en Migratie) heeft lang in de Amsterdamse politiek gezeten. Hij was onder meer stadsdeelwethouder, raadslid, fractievoorzitter en tussen 2010 en 2018 wethouder, met onder meer zorg en welzijn en ruimtelijke ordening in portefeuille. Zijn partijgenoot Aukje de Vries (Toeslagen en Douane) was van 2002 tot 2011 raadslid in Leeuwarden en vervolgens (2011-2012) Statenlid in Friesland. In 2012 werd ze Kamerlid.

 

Nieuw bloed

Rutte III had ook flink wat nieuwkomers uit gemeente- en provinciehuizen. Het ging destijds om de eerdergenoemde en terugkerende minister De Jonge en Ollongren. Maar ook minister Ingrid van Engelshoven (D66, onder meer wethouder den Haag), minister Ank Bijleveld (CDA, commissaris van de koning Overijssel) en staatssecretaris Paul Blokhuis (ChristenUnie, wethouder voor oa zorg en jeugd in Apeldoorn) lieten gemeente en provincie achter zich om het land te dienen, zoals dat heet. Van Engelshoven wilde niet door en Bijleveld trad vorig jaar af. Blokhuis wilde graag verder, maar zijn partij wilde nieuw bloed.

 

Langer in Den Haag

Naast deze toenmalige nieuwkomers telde de ploeg van Rutte III negen ministers en drie staatssecretarissen met eerdere ervaring in de lokale of provinciale politiek, waaronder zeven VVD’ers zoals Sander Dekker (VVD, wethouder den Haag) en Tamara van Ark (VVD, wethouder in Nieuwerkerk aan den IJssel en Zuidplas). De vorig afgetreden staatssecretaris Mona Keijzer (wethouder van Purmerend) en Raymond Knops (wethouder Horst aan de Maas) stroomden vanuit hun lokale CDA-bestuursfuncties door naar Den Haag.

 

Krappe 45 procent

Als de rechtstreeks vanuit de lokale en provinciale politiek nieuwkomers worden opgeteld met bewindslieden met een wat verder verleden daarin, dan blijkt dat Rutte III naar verhouding meer voormalig wethouders en gedeputeerden telde dan Rutte IV. In 2017 ging het om 14 van de 24 bewindslieden (58 procent) met directe of indirecte roots in provincies of gemeenten; nu ligt dat aantal op 13 van de 29; een krappe 45 procent.