Gemeenten deinzen terug voor financieel wurgcontract met Rijk

Binnenlands Bestuur-columnist Jan Verhagen ontdekte onlangs dat het financieel akkoord dat het Rijk met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten in april sloot, voor gemeenten op de langere termijn erg ongunstig uitpakt. Vanaf 2012 schieten ze er grofweg vierhonderd miljoen euro bij in. Gevolg daarvan zou zijn dat gemeenten de komende jaren al flink moeten gaan bezuinigen om tijdig de tering naar de nering te zetten; de meerjarenbegroting moet immers sluitend zijn.

In het Financieel Akkoord met het Rijk is voor de jaren 2009, 2010 en 2011 afstand gedaan van de methodiek van ‘samen de trap op en samen de trap af’. De VNG blijft erbij dat het een goede deal is, want hoewel de gemeenten de eerste jaren niet meer rijksgeld krijgen omdat het kabinet dan meer uitgeeft (zes miljard euro/red), hoeven ze in 2011 ook niet te bezuinigen als het kabinet de broekriem aanhaalt.

Probleem is dat het Financieel Akkoord maar reikt tot 2011. Afspraken over de groei van het gemeentefonds (de zogeheten accressen) voor 2012 en volgende jaren zijn niet gemaakt. Pas op zijn vroegst in het voorjaar van 2011 ontstaat er duidelijkheid over de hoogte en de groei van degemeentefondsuitkering de jaren daarna.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken lost dit in de zogeheten meicirculaire op door ‘pro memorie’ te ramen. Dat werkt echter cijfermatig negatief uit: -0,5 procent voor de jaren 2012, 2013 en 2014. Voor de gemeente Den Haag betekent dat zo’n twintig miljoen euro per jaar minder, voor een gemeente als Lisse 1,8 miljoen euro.

Tegen

Eén op de vier (115) gemeenten stemde om die reden in een ledenraadpleging van de VNG uiteindelijk tegen het onderhandelingsakkoord met het Rijk. 46 gemeenten zeiden ‘ja’ tegen het voorstel. Alle overige leden brachten geen stem uit. De formele stelregel ‘wie zwijgt, stemt toe’ werd op de ledenvergadering van de VNG in Almere losgelaten, met name omdat veel gemeenten zich bij nader inzien verre van gerust toonden over de financiele toekomst.

Haarlemmermeer verwoorde die onrust in een breed gesteunde motie, waarin het VNG-bestuur werd opgedragen snel in overleg te treden met het Rijk om aanvullende afspraken te maken over de periode na 2011. Uitgangspunt is dat er niet verder wordt gekort op het gemeentefonds na 2011. De motie werd met ruime meerderheid (96 procent) aangenomen.

De gemeenten drongen er bewust niet op aan het onderhandelingsresultaat over de periode 2009-2011 van tafel te vegen, uit vrees dat nieuwe onderhandelingen wel eens beroerder zouden kunnen uitpakken. De economische situatie lijkt er sinds het bereiken van het akkoord zeker niet beter op geworden en minister Bos staat voor een steeds groter wordende bezuinigingsopdracht.

Departementen zullen daar, zoals het zich nu laat aanzien, daar de dupe van zijn. Burgemeester Hubert Bruls riep het VNG-bestuur op de komende maanden scherp in de gaten te houden dat departementen op hun beurt die bezuinigingen

Zie voor meer foto’s van het VNG-congres: www.binnenlandsbestuur.nl/fotos_vng2009.