Getouwtrek Zuid-Holland en Utrecht kost gemeenten half miljoen

Leerdam, Zederik en Vianen willen snel samen verder als Vijfheerenlanden. In welke provincie komt de nieuwe fusiegemeente terecht? Het gesteggel daarover tussen Utrecht en Zuid-Holland betekent een jaar uitstel.

‘Provincies moeten leren over hun eigen schaduw heen te springen, precies wat ze ook altijd van gemeenten vragen’, zegt Wim Groeneweg. De burgemeester van Vianen is voorzitter van de stuurgroep die de fusie van de gemeenten Leerdam, Zederik en Vianen begeleidt. Beoogde fusiedatum was 1 januari 2018, maar dat is nu onhaalbaar, volgens Groeneweg vooral door het ‘gehakketak’ van de provincies. Een jaar uitstel kost de drie gemeenten naar zijn schatting twee tot vijf ton, waarvoor ze niet worden gecompenseerd.

Extra uren
Groeneweg doelt onder andere op meerkosten van ict-verbindingen die langer in stand moeten blijven en procesbegeleiders die langer moeten worden ingehuurd. ‘Dan heb ik het niet eens over de extra uren die onze ambtenaren en bestuurders erin moeten steken. Het betekent dat we meer tijd met onszelf bezig zijn in plaats van met de dienstverlening aan onze burgers en bedrijven.’ Overigens willen de drie gemeenten de ambtelijke organisaties wel al per 1 januari 2018 laten fuseren.
Het is de omgekeerde wereld. Doorgaans zijn het de provincies die gemeenten oproepen over hun eigen grenzen heen te kijken en vanuit een breder, regionaal belang te bedenken wat nodig is voor de bestuurskracht van een bepaald gebied.

Nu zijn het drie gemeenten die hetzelfde vragen van twee provincies: kom met een herindelingsontwerp met daarin een voorstel voor de nieuwe provinciegrens. Op hun aandringen stelde minister Blok daarvoor begin dit jaar een interprovinciale commissie in. In september gaf deze commissie haar opdracht terug: ze slaagde er niet in met een eensluidend voorstel te komen. De minister gaf daarop de provincie Utrecht opdracht het initiatief over te nemen. Die heeft begin deze maand een herindelingsontwerp ingediend met het voorstel – het zal niemand verbazen – dat de nieuwe gemeente in de provincie Utrecht komt te liggen. Tot 26 januari kan iedereen zienswijzen op dit voorstel indienen, waarna de provincie het definitieve advies vaststelt.

Van onderop
Burgemeester Wim Groeneweg is tevreden over het voorstel dat er nu ligt, daarover geen enkele twijfel. De drie colleges van B&W van de fusiegemeenten hadden al eerder hun voorkeur voor de provincie Utrecht uitgesproken. De gemeenteraden van Vianen en Leerdam ook; alleen de raad van Zederik koos met één stem meerderheid voor Zuid-Holland.
Met het draagvlak voor de fusie is niets mis, integendeel. Inwoners, bedrijven en andere betrokkenen zijn vanaf het begin uitvoerig betrokken bij de plannen. Typerend is volgens Groeneweg dat er van protest geen sprake is geweest. Een schoolvoorbeeld van een herindeling van onderop. Juist daarom heeft hij er moeite mee dat de provincies het proces hebben vertraagd door hun gekissebis over de provinciegrens. ‘Van professionele bestuurders mag je verwachten dat ze in eigen vlees durven snijden als dat een hoger belang dient. Dat verlangen ze ook van gemeenten. Die objectieve opstelling heb ik gemist in de interprovinciale commissie en dat doet afbreuk aan het provinciaal gezag. Provinciebestuurders moeten misschien nog leren hiermee om te gaan. Ik verwacht dat provinciegrenswijzigingen in de toekomst vaker aan de orde zullen zijn door de steeds verdergaande schaalvergroting.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 24 van deze week (inlog)