Geen expertisecentrum aanbesteden

Het leek niet eens zo’n gek idee van toenmalig burgemeester Gerd Leers van Maastricht: richt een expertisecentrum op dat gemeenten in Zuid- Limburg helpt bij het samenwerken, zoals uit het uitwisselen van informatie, rond aanbestedingen van grote bouwprojecten. En maak daarbij gebruik van de bouwtechnische en juridische kennis van de universiteiten van Delft en Maastricht. Leers kreeg voor zijn voorstel, dat ook moest voorzien in een betere waarborg voor integer handelen door bestuurders en ambtenaren, bijval van de andere Zuid-Limburgse gemeenten.

Op dat moment, begin 2009, was de regio in schok over de bouwfraude rond het aannemersbedrijf Jansen de Jong Infra. Zeven ambtenaren, afkomstig uit Maastricht, Heerlen, Sittard-Geleen en de Provincie Limburg, en (oud)-medewerkers van Jansen de Jong Infra waren aangehouden op verdenking van corruptie. De ambtenaren waren jarenlang in de watten gelegd met concertkaartjes, etentjes en glimmende auto’s van de bouwer. Als tegenprestatie verlangde de bouwer prijsinformatie die hem bij aanbestedingen een voorsprong gaf op concurrenten.

Anderhalf jaar later is de door Leers bedachte samenwerking in zo’n Expertise Centrum Aanbesteden (ECA) een vroegtijdige dood gestorven. De oprichting van het ECA is van de agenda gehaald door de Veiligheidsregio Limburg-Zuid, het samenwerkingsverband van negentien gemeenten.

Bezuinigingen

‘Aan een nieuwe autoriteit op het gebied van aanbestedingen is geen behoefte’, zegt Sjraar Cox, voorzitter van de Veiligheidsregio en burgemeester van Sittard-Geleen. ‘In een tijd van bezuinigingen ga je geen nieuw instituut oprichten. Maar belangrijker nog is dat gemeenten niet overtuigd zijn van de meerwaarde van zo’n ECA. Je hebt geen wetenschappers nodig om van elkaar te leren. Grote gemeenten in deze regio werken al samen in het uitwisselen van best practices bij aanbestedingen.’

Deze uitwisseling van kennis over bouwers, prijsafspraken en projecten moet wel intensiever. ‘Reden waarom waarnemend burgemeester Mans van Maastricht nu voorstellen ontwikkelt’, aldus Cox. ‘Bouwers die slecht willen, zoeken creatief de mazen van de wet op. Ze speuren naar onvolkomenheden in bestekken die voor meerwerk zorgen. Vervolgens schrijven ze voor een basisbedrag in om er uiteindelijk goed aan te verdienen. Gemeenten moeten op dit punt permanent alert zijn. Maar het is ook extra motiverend als de eigen medewerkers leren daarin scherper te worden, in plaats van dure wetenschappers in te huren.’

Bij de Regieraad Bouw Regio Limburg, ingesteld na de bouwenquête in 2004, is voorzitter Jan Schreien, tevens oud-burgemeester van Venlo, niet rouwig om het afblazen van een expertisecentrum. ‘Ik snap wel dat gemeentebestuurders niet op nog meer stroperigheid en bureaucratie zitten te wachten. We hebben nieuw vertrouwen nodig tussen gemeenten en bouwers.’

Dus gaat de Regieraad zelf de boer op. Vanaf dit najaar krijgen gemeenten, architecten en bouwers workshops aangeboden over kwaliteit, duurzaamheid en langetermijnop lossingen.’ Want dat ontbreekt’, constateert Schrijen. ‘Gemeenten gaan alleen nog maar krampachtig voor de laagste prijs en werken met een gedetailleerd bestek, in cijfers en modules. Dat vindt men, na alle affaires die er geweest zijn, juridisch het veiligst. Alles moet van meet af aan helder zijn. Men wil ieder afbreukrisico uitsluiten. Gevolg is dat veel kennis over innovatie en kwaliteit die bij gemeenten zit, niet gebruikt wordt. Dat is ook een frustratie voor het bedrijfsleven. Zelfs kleine projecten besteden gemeenten - hoewel ze dat niet verplicht zijn - Europees aan om zo goedkoop mogelijk uit te zijn.’

Heerlen vindt het ECA overbodig nadat het eigen aanbestedingsbeleid is aangescherpt. Aannemers die de regels niet naleven krijgen strafpunten en worden bij een volgend project overgeslagen. Intussen eist de gemeente 528.000 euro aan schadevergoeding van twee exambtenaren en twee ex-leidinggevenden van Jansen de Jong Infra. Het schadebedrag is gebaseerd op 159 verzonnen en ‘verdachte’ opdrachten, die een van de betrokken ambtenaar in de periode van één jaar aan het bouwbedrijf verstrekte.