Herindelingsplannen gesneuveld in achterkamertjes

De ‘achterkamertjes’ zijn funest geweest bij de herindelingsplannen tussen Wijchen en Druten. Zowel in het voortraject als in de slotfase is politiek geen open kaart gespeeld. Climax was een mailtje van de Wijchense wethouders aan het college van Druten dat zij de stekker uit het fusietraject zouden gaan trekken. De burgemeester van Wijchen wist niet van dat mailtje af. Het college van Druten voelde zich overvallen

Reconstructie

Dat wordt duidelijk uit de reconstructie van de herindelingsplannen van de twee Gelderse gemeenten, die op verzoek van de Wijchense gemeenteraad door Necker van Naem is gemaakt. Beide gemeenten zijn sinds 2018 ambtelijk gefuseerd, maar besloten te onderzoeken of een bestuurlijke fusie per januari 2023 niet beter zou zijn. Na veel informele gesprekken tussen collegeleden – die in de loop van 2019 startten – en tussen collegeleden en fracties, een draagvlakonderzoek onder inwoners en bedrijven in beide gemeenten, werd in november vorig jaar na het nodige gedoe door beide colleges besloten de herindelingsplannen niet door te zetten. Een voorstel hiertoe werd op 1 december vorig jaar door beide gemeenteraden overgenomen. De raad van Wijchen gelastte daarop een onderzoek naar de gang van zaken. Dat is recent openbaar gemaakt.

Blokhutgesprekken

Het ontbreken van een openbaar politiek debat en heldere bestuurlijke afspraken zijn de grootste struikelblokken geweest, concluderen de onderzoekers. Er is in 2019 alleen informeel besloten een herindelingsproces te starten. De plannen daarvoor zijn zeker in het begin alleen binnen en tussen colleges gevoerd; de raden werden daarin niet meegenomen. Later zijn er – evenmin in alle openheid – ‘blokhutgesprekken’ gevoerd; genoemd naar het verblijf van een van de Drutense wethouders. Wethouders, raadsleden en bestuursleden van een aantal fracties namen daaraan deel; beide burgemeesters niet. Dan waren er nog keukentafel-sessies die door een van de politieke partijen werden georganiseerd en diverse interne partijberaden.

Conflicten

‘Bestuurlijke, politieke en maatschappelijke debatten over de bestuurlijke toekomst van de gemeente waren hierdoor onvoldoende met elkaar verbonden’, aldus de onderzoekers. ‘Het besluitvormingsproces kende een grillig verloop en was voor alle betrokkenen niet altijd even duidelijk.’ Dit leverde spanningen en conflicten op. Er ontstond in de loop van de tijd gemor in de politiek en in beide dorpen. De informatie over het hoe en waarom van een samenvoeging van beide gemeenten bleef uit of was onvoldoende. De haast die achter een mogelijke herindeling werd gezet, wekte wrevel en achterdocht op.

Draagvlakonderzoek

De inwoners en bedrijven werden eind vorig via een draagvlakonderzoek om hun mening gevraagd over een mogelijke fusie. De uitslag was helder: een meerderheid van de inwoners van beide gemeenten is tegen een herindeling. Beide colleges gingen zaterdag 7 november over deze uitslag in conclaaf; zowel gezamenlijk als afzonderlijk. Een dag later sturen de vier wethouders van Wijchen een mail naar het Drutense college met de mededeling dat Wijchen stopt met het fusietraject. Beide burgemeesters zijn van te voren niet van de mail op de hoogte gebracht. Op de dinsdag daarna wordt vooral vanuit het college Druten in een gezamenlijke collegevergadering kritiek geuit op het eenzijdige besluit van de Wijchense wethouders te stoppen met het fusietraject. Beide colleges besluiten toch aan beide raden een voorstel voor te leggen om er inderdaad mee te stoppen. De raden nemen op 1 december dat besluit over.

Kritisch tegenwerk

Het fusieproces heeft zich overwegend binnenskamers afgespeeld, concluderen de onderzoekers. ‘Daar waar steun van de gemeenteraad nodig was, meenden zij (wethouders en burgemeesters, red) hier informeel via de coalitiefracties over te kunnen beschikken. Van een samenspel met de gemeenteraad was niet of nauwelijks sprake.’ Het college mistte hierdoor ‘kritisch tegenwerk van de gemeenteraad’, maar het ontbrak de bestuurders ook aan ‘politiek mandaat om in het besluitvormingsproces de benodigde stappen te kunnen zetten’.

Arrogant

Het hele proces heeft Wijchen geen goed gedaan, zo blijkt verder uit het onderzoek. ‘Zowel in Druten als in andere gemeenten is met verbazing gekeken naar de ontknoping van het voorbereidende traject. Zeker omdat een eerdere fusiepoging met Heumen een gelijksoortig verloop kende. Het heeft de ervaren betrouwbaarheid van Wijchen als samenwerkingspartner geschaad.’ Het is hiermee de tweede keer dat Wijchen een fusietraject voortijdig laat klappen. Wijchen blijkt zich in beide gevallen te arrogant hebben opgesteld, zo blijkt uit de rapportage. ‘Beide keren heeft het onvermogen om de fusiepartner als gelijkwaardig te beschouwen, de gemeente parten gespeeld.’ Wijchen heeft inmiddels haar leven wat gebeterd. ‘In de regio wordt opgemerkt dat Wijchen zich sinds het aflopen van het fusietraject bescheidener opstelt.’