Fusiebevel verdeelt Gooi

Nog één keer halen de Bussumse bestuurders alles uit de kast om politiek Den Haag te overtuigen dat het lokale draagvlak voor de fusie van de vier gemeenten nihil is. Protestbijeenkomsten, Kamerleden uitnodigen, een hoorzitting en een ludieke briefkaartenactie - maar de herindelingstrein dendert maar voort. ‘Ik hoor het op straat ook’, zegt burgemeester Milo Schoenmaker (VVD). ‘Muiden en Weesp liggen in de beleving van de mensen veel te ver weg. Met Naarden zouden ze nog wel willen samengaan.’ In een referendum stemde 96 procent van de Bussumers tegen een fusie met de drie andere gemeenten. Het gaat hun niet alleen om ‘het gevoel’ niet bij elkaar te horen, weet Schoenmaker.

‘Muiden is er gewoon niet klaar voor. De projectontwikkelaar die op het terrein van de voormalige kruitfabriek woningen wil gaan bouwen, heeft naar wij horen een claim tegen de gemeente van zo’n 360 miljoen euro. Daar willen wij onze bevolking niet voor laten opdraaien.’ Bussum, zegt Schoenmaker, wil best op ‘ambtelijk niveau’ samenwerken met Muiden, maar bestuurlijk fuseren: ‘nee’. Met Naarden is het een ander verhaal. ‘Daar hebben we al verschillende verbanden mee. Wij als Bussum verzorgen ook voor Naarden de sociale dienst het het WMO-loket.’

Stembus

 

Op 3 maart 2011 gingen alle Nederlandse gemeenten naar de stembus, behalve Bussum, Naarden, Muiden en Weesp. Inmiddels zijn er ook in deze vier gemeenten verkiezingen gehouden. Dat heeft geen verschuiving in de standpunten van de gemeenteraden teweeg gebracht. Bussum wil eventueel fuseren met Naarden, maar zeker niet met Muiden. En met Weesp wil eigenlijk niemand samen. Ondanks het verzet handhaaft het kabinet tot nu toe ook het oorspronkelijke wetsontwerp. Bussum met 32 duizend inwoners moet worden samengebracht met Muiden (7 duizend), Naarden (17 duizend) en Weesp (17,5 duizend). Daar moet dan de sterke gemeente Naardermeer met 70 duizend inwoners uitkomen.

Marleen de Pater is burgemeester van Muiden. Het oud-Kamerlid van het CDA markeert de positie van haar gemeente: ‘We zijn de kleinste van de vier en dat merken we hier iedere dag.’ In Muiden is er een breed draagvlak voor de fusie met de andere drie gemeenten. Ze beaamt dat de samenwerking met Bussum prima verloopt. ‘Maar ook met Weesp, waar we ons milieu hebben ondergebracht.’ Muiden zou volgens haar ‘liever vandaag dan morgen’ met de herindeling beginnen.

‘We liggen ingeklemd tussen grootheden als Amsterdam, Almere en verschillende snelwegen. Willen we een goed weerwoord hebben tegen andere krachten in dit gebied, dan zullen we groter moeten worden’, weet De Pater. Muiden heeft nu in totaal 45 ambtenaren, dat is volgens De Pater ‘structureel zeven of acht te weinig’.

Napoleon

 

Over het behoud van de eigen identiteit maakt De Pater zich geen zorgen. ‘Ik heb hier een decreet van keizer Napoleon dat precies 200 jaar oud is. Daarin staat dat Muiden en Muiderberg in 1811 bij elkaar worden gevoegd. En kom hier maar kijken: na al die tijd hebben beide hun eigen karakter behouden. Als je dat wilt, lukt dat echt wel.’ En die Muider miljoenenclaim, waar Bussum bevreesd voor is? ‘Die is nog onder de rechter, maar daar komen we wel uit’, zegt De Pater opgewekt.

In Naarden twijfelt niemand eraan, zegt burgemeester Joyce Sylvester: ‘Een fusie is noodzakelijk. We gaan hier heel pragmatisch mee om. Naarden heeft in zijn eentje te weinig bestuurskracht om de taken in de toekomst goed uit te voeren.’ Als een fusie van vier niet mogelijk blijkt, dan kiest Naarden voor een G3. ‘Liefst zo snel mogelijk. Want dit gebied kan wel een vliegwiel gebruiken’, vindt Sylvester. Ze is ook lid van de Eerste Kamer, voor de PvdA: ‘Als ik zie wat er aan wetgeving allemaal voor gemeenten aankomt, kun je niet anders dan concluderen dat een fusie hier in de regio onontkoombaar is.’

Hoe zit het dan met de bezwaren van Bussum? Naarden vindt het jammer dat Weesp wordt buitengesloten, maar zal daar geen punt van maken. Anders ligt het met de dreigende financiële tegenvaller die Muiden zou meenemen. Daarover is het gemeentebestuur helder: dat mag niet leiden tot stijging van de woonkosten van inwoners van Naarden. Sylvester zegt het nog maar eens hardop: ‘We hebben een centrale ligging en willen de bindende factor zijn in deze regio. De schaalvergroting is in de visie van Naarden noodzakelijk, maar een fusie mag niet ten koste gaan van het welzijn van onze bevolking.’

Buiten de boot

 

Ondertussen ziet het ernaar uit dat Weesp buiten de boot valt. In het wetsvoorstel staat Weesp nog steeds als een van de vier fusiegemeenten. Maar de vorige minister van Binnenlandse Zaken, Piet Hein Donner, heeft bij de behandeling van het wetsvoorstel laten weten de G3-variant niet tegen te houden. Weesp zou dan bij een grenscorrectie de Bloemendalerpolder in zijn geheel krijgen toebedeeld.

‘In Weesp gaan we nog steeds uit van de G4’, zegt burgemeester Bart Horseling (PvdA). Al 5 jaar wordt er gesproken over de fusie in de Gooi- en Vechtstreek, nu moet er maar eens een beslissing vallen, vindt hij. ‘We hebben de discussies natuurlijk ook gevolgd en zijn niet stil blijven zitten. Mocht het G3 worden dan zijn we voorbereid.’

Argumenten dat gemeenten niet bij elkaar zouden passen, maken geen indruk. ‘Daar kan ik niks mee. Je moet in werkbare schalen denken. Onlangs hoorde ik dat de gemeente Huizen zich ook bij de fusie willen aansluiten. Dan zou je geen nieuwe gemeente Naardermeer krijgen maar de gemeente Gooiland. Dat is nou een realistische visie. Met alle klussen die we krijgen voorgeschoteld, is de nieuwe gemeente van ruim 70 duizend inwoners die ontstaat eigenlijk al weer te klein.

---

BN’ers: ‘Fusie is dom voorstel’

Een reeks bekende Nederlanders heeft zich al uitgesproken over de fusie in de Gooi- en Vechtstreek. Op verkiezingsavond 3 maart vorig jaar zong acteur Bastiaan Ragas als protest Dit is mijn dorp bij de ingang van ’t Spant in Bussum. Professor Herman Pleij ging terug naar de zestiende eeuw om te verklaren dat verdeeldheid en versnipperde steden en dorpen hét fundament zijn van Nederland. ‘Kleinschaligheid is de kracht van dit land’. Zanger Jeroen van der Boom zette het protest luister bij met het lied De wereld is van iedereen.

Ook de bekende econoom professor Arnold Heertje verzet zich met hand en tand tegen de fusie tussen Bussum, Naarden, Muiden en Weesp. ‘Dit gaat averechts uitpakken’, waarschuwt de prominente inwoner van Naarden. Professor Heertje begrijpt niet dat ‘zo’n dom voorstel’ kan standhouden. ‘Het is zo’n idioot misverstand dat groter ook beter is. Bij een fusie is dat meestal niet het geval. Integendeel. Bussum, Muiden en Naarden liggen bij elkaar in de buurt en daarmee is alles gezegd.’ Het argument dat de bestuurskracht en efficiency ermee gediend is, maakt op Heertje geen indruk.

‘Kijk naar wat al die grootschaligheid in het onderwijs heeft gebracht: meer bureaucratie. Dat zie je ook in de stadsdelen, zoals in Amsterdam. Er komt een laag bij en de bestuurders gaan verder van de bevolking af staan, in plaats van dichterbij. De menselijke maat wordt uit het oog verloren en de gevolgen zijn economisch nog schadelijk ook.’

Fusies boeken alleen op papier winst, weet Heertje. ‘De praktijk is weerbarstig. Samenvoegingen lijken op het eerste gezicht nuttig. Je kunt meer besteden, expertise inhuren, dingen samendoen. Ga je na een tijdje meten hoe het allemaal is uitgepakt, dat moet je constateren dat het dienstbetoon aan de burger is verminderd, er meer managers zijn gekomen en als het nog even tegenzit, zijn er gevechten uitgebroken wie wat mag doen.’

Heertje is niet tegen iedere samenwerking. ‘Ga eerst eens wat oefenen. Niet alles hoeft meteen bij elkaar geveegd te worden. Kijk eens hoe het bevalt om samen een reinigingsdienst op te zetten of een gezamenlijke dienst gemeentewerken. Als dat goed gaat, kun je verder gaan. Als de burger daarmee gediend is, geef ik mijn verzet op.’

---

Uitkomst in Tweede Kamer ongewis

De nieuwe minister van Binnenlandse Zaken Liesbeth Spies wacht haar eerste krachttoer in de Tweede Kamer: de fusie tussen Bussum, Naarden, Muiden en Weesp. Geen enkele variant kan op voorhand rekenen op een meerderheid.

De partijen houden hun kruit nog droog. In de laatste week van januari staat de gemeentelijke herindeling in de Gooi- en Vechtstreek op de agenda. Na de val van Balkenende IV werd de fusie uitgesteld omdat het voorstel te controversieel werd geacht voor behandeling door een demissionair kabinet. Nu staat niets een behandeling van het voorstel meer in de weg. ‘Controversieel? Dat is het feitelijk nog steeds’, reageert Kamerlid Willibrord van Beek (VVD). ‘Voor geen enkele combinatie krijg je op dit moment voldoende steun.’

Hij heeft het proces van begin af aan gevolgd. De toenmalige staatssecretaris van Binnenlandse zaken Ank Bijleveld vroeg een Commissie van Wijzen de fusie tussen de vier (G4) te onderzoeken. De commissie - bestaande uit de professoren Wolter Lemstra, Henk Vonhoff en Dick de Cloe - concludeert in het rapport Het Land van PC Hooft dat de samenvoeging haalbaar en logisch is. Een grote gemeente Naardermeer zou efficiënter en bestuurlijk daadkrachtiger kunnen opereren. De bestuurskracht schiet nu tekort, staat in het rapport.

‘De conclusie moet daarom luiden dat er een grote politiek-bestuurlijke urgentie bestaat om tot een voorstel tot herindeling te komen die de schaal van de huidige gemeenten te buiten en te boven gaat.’

Als antwoord daarop presenteert Bussum - van meet af aan tegenstander van een fusie - een second opinion. De onderzoekers Peter Boorsma (oud-CDA-senator) en Michiel Herweijer noemen de procedures ‘onzorgvuldig’. Ze vinden de conclusies van de Commissie van Wijzen te gemakkelijk getrokken. Vooral maken Boorsma en Herweijer bezwaar tegen de bewering dat er voldoende draagvlak zou zijn voor de fusie van de vier.

‘Dat is overduidelijk niet zo’, stelt CDA-Kamerlid Hanke Bruins Slot. Bussum is mordicus tegen, weet ze. Met Sinterklaas heeft ze met haar collega’s nog een alternatieve ansichtkaart gekregen met een protestgedicht. ‘Als CDA hechten wij erg aan het feit dat een herindeling van onderop komt en een breed draagvlak heeft. Wat dat betreft zijn we benieuwd hoe de minister dat ziet.’ Bruins Slot vindt dat er in ieder geval iets moet gebeuren in het gebied. ‘De financiële problemen zijn niet uit te wissen en er liggen belangrijke vragen op het gebied van wegen- en spooraanleg.’

Volgens PvdA-Kamerlid Pierre Heijnen is Bussum de G4 door de strot duwen geen goed idee. Alle varianten zijn wat hem betreft open, al lijkt de meest haalbare een samengaan van Bussum, Naarden en Muiden. Weesp kan dan alleen verder. ‘Met de annexatie van de Bloemendaalse polder zou Weesp de woningbouwopgave voor dit gebied voor zijn rekening kunnen nemen’, blikt hij vooruit.

Heijnen heeft niets met de verhalen over de ‘identiteit’ van de verschillende plaatsen. ‘Iedere gemeente - zeker in het landelijk gebied - heeft een eigen cultuur. Dat vertaalt zich via verenigingen en dorpsorganisaties. Voor dit gebied zien we dat niet anders. Als de rest van Nederland naar deze plaatsen kijkt, zal er toch eerder worden gesproken over Gooise vrouwen, dan dat ze uit Bussum of Naarden komen.’ Doorslaggevend zal voor de PvdA zijn of een gemeente straks voldoende bestuurkracht krijgt. ‘Zodat je goede ambtenaren en kwalitatief sterke bestuurders kunt aantrekken, daar gaat het om.’

De VVD begrijpt dat Bussum zich wil indekken tegen financiële rampen, maar een veto uitspreken gaat te ver. Van Beek kan zich voorstellen dat Bussum, Naarden en Muiden de gemeente Weesp een vreemde eend in de bijt vinden. Weesp is toch meer een Vechtgemeente dan een Gooise gemeente. Als er een grenscorrectie plaatsvindt, zodat de Bloemendalerpolder bij Weesp komt, kan dat wellicht voor een doorbraak zorgen, hoopt de VVD’er. Van Beek: ‘Alles is nog mogelijk. Het spel moet nog op de wagen.’