Beloon fusie partijen met zetelbonus

Het debat met premier Rutte en minister Van der Steur over de ‘bonnetjesaffaire’ trok veel kijkers. Het opvallendste onderdeel van de eerste parlementaire termijn was de ellenlange inbreng met maar liefst zeventien woordvoerders. Eenieder herhaalde min of meer de vorige spreker. Veel burgers zullen er met stijgende verbazing naar hebben gekeken. Hoe kan worden voorkomen dat ook in volgende regeerperiodes versplintering de overhand gaat krijgen?

In BB02 bracht ik naar voren dat de maatregelen die de Tweede Kamer daarvoor heeft getroffen de toets der kritiek nauwelijks kunnen doorstaan. Afsplitsingen zullen blijven vóórkomen en het zal onmogelijk blijken om deze Kamerleden over de hele linie de mond te snoeren. Veel belangrijker is het dan ook om te bezien hoe het aantal fracties in algemene zin kan worden teruggebracht. Er is geen land ter wereld waar zoveel partijen en politieke groeperingen bestaan. Die veelvormigheid hoort bij Nederland en heeft te maken met een vanouds sterk versplinterde maatschappelijke organisatiegraad. Aan buitenlanders is niet uit te leggen waarom kleinere dorpsgemeenschappen twee of meer muziekkorpsen hebben, aangehaakt bij een verschil in denominatie. Voor Nederlandse begrippen is dat normaal en die opmerkelijke en vergaande veelvormigheid werkt door naar het politieke vlak.

Voor de aanstaande verkiezingen hadden zich ruim tachtig groeperingen gemeld. De Kiesraad maakte bekend dat er uiteindelijk een dertigtal overblijft. Het betekent dat door de vele bomen het politieke bos nauwelijks zichtbaar is. Nu bovendien het aantal grote partijen afneemt en veel vertegenwoordigde partijen zich bewegen tussen een aanhang van tien tot twintig zetels, wordt zowel de regeringsvorming als de parlementaire besluitvorming nog minder efficiënt en op onderdelen zelfs problematisch. Vanwege de uitsluiting van de PVV is de kans groot dat een vijfpartijen-kabinet noodzakelijk is. De politieke grijsheid van een dergelijke coalitie zal een hele reeks van problemen veroorzaken. In ieder geval zal het geen stabiele coalitie kunnen zijn en wel omdat een of meer kleine fracties op de wip komen te zitten en daarom het lot van dit nieuwe kabinet in handen heeft.

Er is dus een dringende noodzaak om na te denken over stelselwijzigingen. Interessant is de mogelijkheid van een eenmalige of tijdelijke kiesdrempel. Invoering van een permanente kiesdrempel van 5 procent helpt niet echt. Het voorkomt dat nieuwe kleine partijen het parlement bereiken, maar de huidige kleine partijen zijn groter geworden waardoor het aantal fracties nog steeds aanzienlijk zal zijn. Bij een kiesdrempel van 10 procent (ongeveer 15 zetels) zal een aantal van de huidige kleinere fracties niet terugkeren. Omdat enkele van deze groeperingen deel uitmaken van de nieuwe coalitie is invoering van een kiesdrempel nauwelijks uitvoerbaar. Deze groeperingen zullen hun deelname aan een kabinet hiervan afhankelijk stellen.

In brede kring wordt echter gezien dat het politieke stelsel op deze voet niet verder kan. Fusies van politieke partijen zouden gestimuleerd moeten worden. Op Europees niveau blijkt dat allerlei nationale groeperingen heel goed in bredere partijverbanden kunnen samenwerken. Dergelijke vormen van samenwerking zouden in ons land sterk moeten worden gestimuleerd. Dat kan door een tijdelijke of eenmalige kiesdeler. Het kan ook door een – al dan niet tijdelijke – zetelbonus te zetten op het vrijwillig samengaan van politieke partijen.