Burgemeesters vertrekken in groten getale

Halverwege het jaar zijn er al bijna evenveel burgemeesterswisselingen als in heel 2016. Waren er vorig jaar in totaal 36 vacatures, op 31 juli 2017 stond de teller al op 35. Wat is er aan de hand in burgemeestersland?

Begin dit jaar meldde de gemeente Zaanstad zich aan de poort van Binnenlands Bestuur. Of de redactie alsjeblieft een artikel wilde wijden aan de boeiende en ambitieuze gemeente die Zaanstad was. Waarnemend burgemeester Ruud Vreeman wilde graag een promo-praatje over de stad houden. De bedoeling: daarmee voldoende gegadigden lokken voor de opnieuw opengestelde burgemeestersvacature. De gemeente was als de dood dat er wederom te weinig geschikte kandidaten op de post zouden solliciteren – of zich voortijdig zouden terugtrekken. Bovendien, de concurrentie werd wel erg groot met veel vrijkomende burgemeestersposten in andere 100.000-plus gemeenten als Arnhem, Den Bosch, Dordrecht, Ede en Tilburg.

Anders dan andere landelijke bladen ging de redactie van Binnenlands Bestuur destijds niet op het Zaanse verzoek in, maar besloot wel om halverwege het jaar een inventarisatie te maken van het aantal burgemeestersvacatures. Dat blijken er – stand 31 juli 2017 – inmiddels 35 te zijn. Ter vergelijking vorig jaar waren het er in totaal 36, in 2015 32.

Timing

Er is dus wat aan de hand in burgemeestersland. In zowel grote, kleine als middelgrote gemeenten houden opvallend veel burgemeesters het voor gezien. De vergrijzing van het korps is slechts één van de oorzaken. De gemiddelde leeftijd bedraagt 57,5 jaar. Doorgaan tot hun 70e mag sinds een paar jaar. Maar lang niet iedereen doet dat, zo constateert ook Ruud van Bennekom, directeur van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (NGB).

Gevoel voor timing is volgens hem de belangrijkste reden om juist dit jaar te stoppen – in het jaar voor de gemeenteraadsverkiezingen. Nogal wat burgemeesters die om wat voor redenen dan ook een vertrek overwogen, gaven aan dat ruim voor de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018 te willen doen. Van Bennekom: ‘Door ruim voor die tijd je vertrek aan te kondigen, voorkom je dat een ‘oude’ raad de profielschets voor de nieuwe burgemeester opstelt en de nieuwe raad de procedure moet afmaken. Het is beter dat die procedure in één hand ligt.’

Verkoop woning

Wat ook meeweegt, is dat de opvolger op die manier de tijd krijgt om zich in te werken voordat er een nieuwe raad en wethoudersploeg aantreedt. Dat was in elk geval voor Ton Rombouts (Den Bosch), Peter Noordanus (Tilburg) en Ruud Severijns (Oirschot) het argument om in oktober dit jaar te stoppen, dat wil zeggen voor het officiële leeftijdsontslag of het einde van hun ambtstermijn.

Volgens Van Bennekom is er nog een andere verklaring voor de toegenomen mobiliteit. ‘Een aantal jaren was de doorstroming onder zittende burgemeesters juist gering. Er was een kentering zichtbaar in het overstappen van de ene naar de andere gemeente’, zegt hij. Dat had volgens hem mede te maken met de huisvestingsproblematiek: net als andere burgers hadden burgemeesters moeite hun woning te verkopen in de gemeente die ze verlieten. Sinds anderhalf jaar bespeurt Van Bennekom weer een geleidelijke toename van de mobiliteit onder burgemeesters, min of meer gelijk oplopend met de aantrekkende woningmarkt. Wat overstappen bovendien minder eng maakt, is de mogelijkheid die de commissaris van de koning heeft een nieuwe burgemeester tot twee keer toe een jaar uitstel te verlenen om zich in zijn of haar nieuwe gemeente te vestigen.

Beide factoren ziet de NGB-directeur als extra verklaringen voor de toegenomen mobiliteit onder burgemeesters en de groei aan vacatures. ‘Gaat een burgemeester naar een andere gemeente, dan leidt dat automatisch ook weer tot een vervangingsvraag’, zegt hij. Overigens verwacht hij dat het aantal nieuwe burgemeestersvacatures richting gemeenteraadsverkiezingen afvlakt. Gebruik is immers dat de commissaris van de koning dan even geen nieuwe benoemingsprocedures start. En om nog op Zaanstad terug te komen: die gemeente heeft inmiddels in Jan Hamming (PvdA) een nieuwe burgemeester gevonden.

Huisvestingsproblematiek
Anton van Aert (PvdA) stopt als burgemeester van Best omdat hij niet in die gemeente, maar volledig in buurgemeente Boxtel wil wonen. De gemeenteraad van Best wil echter dat de burgemeester van Best ook in Best woont. Beide standpunten zijn niet verenigbaar. ‘Ik heb daarom besloten om niet voor herbenoeming als burgemeester van Best in aanmerking te willen komen’, aldus Van Aert. {zie ook pagina 11]

CDA op kop
19 van de 35 opvolgers zijn inmiddels bekend. 12 van hen zijn mannen, 7 vrouwen. Het CDA sleepte tot nu toe verreweg de meeste burgemeestersposten in de wacht (7), op afstand gevolgd door de PvdA (3), D66 en VVD (2).