Een op drie raadsleden wil zeker door

Bijna een op de drie raadsleden wil na 2022 zeker door. Een op de zes raadsleden gooit het bijltje erbij neer en een kwart twijfelt daarover. Een kwart van de raadsleden voelde zich in 2018 niet goed voorbereid op het raadswerk. Een derde van de raadsleden heeft het afgelopen jaar te maken gehad met verbale agressie. Ruim een op de tien raadsleden heeft te maken gehad met bedreiging en intimidatie. Grootste zorgen onder raadsleden zijn de tekorten in het sociaal domein.

Niet goed voorbereid

Dat blijkt uit het ‘midterm’-onderzoek van Binnenlands Bestuur en Necker van Naem. Twee jaar geleden waren er gemeenteraadsverkiezingen. Vooral raadsleden van lokale partijen zeggen onvoldoende beslagen ten ijs de lokale politieke arena te hebben betreden. Ook vrouwen voelden zich minder goed voorbereid als mannen. Een kwart van de vrouwen en 35 procent van de mannen zegt zich destijds goed voorbereid te voelen. ‘Lokale afdelingen van landelijke partijen hebben vaker interne mogelijkheden voor scholing. Lokale partijen zijn minder aangesloten op een infrastructuur van opleidingen en trainingen’, verklaart Sabine van Zuydam, bestuurskundige aan de Universiteit Tilburg en onderzoeker bij Necker van Naem.

Raad is geen bedrijf

Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden, kan er zich behoorlijk kwaad om maken. ‘Je moet nieuwelingen, juist ook van niet-gevestigde partijen, de kans geven hun taak als volksvertegenwoordiger goed te kunnen uitoefenen. Colleges van burgemeester en wethouders en raadsleden van gevestigde politieke partijen geven nieuwelingen vaak die kans niet. De gemeenteraad is geen bedrijf, je hoeft niet hoogopgeleid te zijn en verstand van spreadsheets te hebben; je vertegenwoordigt burgers.’

Drama

Een derde van de raadsleden weet nu al zeker dat hij voor een volgende raadsperiode wil tekenen, een kwart denkt dat de wijzer ook naar ‘doorgaan’ zal uitslaan. Bijna een op de zes raadsleden stopt er mee, terwijl een kwart twijfelt om straks vier jaar bij te tekenen. Het animo om door te gaan, is iets afgenomen ten opzichte van vier jaar geleden, toen deze vraag ook aan raadsleden werd voorgelegd. ‘Je kunt het op twee manieren uitleggen’, stelt Voermans. ‘Je kunt zeggen dat het goed voor de vernieuwing is als straks veel nieuwe raadsleden aantreden. Aan de andere kant is het een redelijk drama voor het geheugen van de raad.’ Het is volgens hem een langjarig beeld dat elke vier jaar een groot deel van de raad zich vernieuwt.

Agressie

Het gros van de raadsleden wil de rit uitzitten, zo blijkt verder uit het onderzoek. Slechts zes procent overweegt tussen nu en de volgende raadsverkiezingen de handdoek in de ring te gooien. De grote tijdsbelasting, het politieke spel en de vele vergaderuren spelen hen parten. Verbale agressie van burgers is nauwelijks reden om het bijltje er tussentijds bij neer te gooien. Toch heeft een op de drie raadsleden het afgelopen jaar te maken gehad met verbale agressie; ze werden uitgescholden of kregen discriminerende opmerkingen over zich heen. Van hen is bijna een derde daarvan van slag geweest, de rest heeft het min of meer over zich heen laten komen. Ruim een op de tien raadsleden heeft ook te maken gehad met bedreiging en intimidatie; dat heeft bij de helft van hen behoorlijke impact gehad. ‘We moeten dit niet als normaal beschouwen’, vindt Van Zuydam. Voermans pleit voor een gemeentelijk meldpunt agressie, waar raadsleden laagdrempelig melding kunnen maken van agressie of intimidatie. Er is weliswaar een landelijk meldpunt, ‘maar met een lokaal meldpunt kun je er ook echt werk van maken en het raadslid laten zien dat de gemeente achter hem staat. Je voelt je dan als raadslid gesterkt’, aldus Voermans.

Geldzorgen

De grootste inhoudelijke uitdaging voor de komende twee jaar zijn de tekorten in het sociaal domein, geven raadsleden aan. Daarna volgt de energietransitie, het sluitend krijgen van de gemeentefinanciën en de invoering van de Omgevingswet.

Verantwoording onderzoek

Het onlineonderzoek onder raadsleden is tussen 19 februari en 2 maart uitgevoerd. 914 raadsleden hebben de vragenlijst ingevuld. De verdeling van de respondenten op de kenmerken geslacht, partij en provincie benadert die van de totale populatie goed.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 6 van deze week (inlog)