Een opportunistisch oompje

Rond dezelfde tijd maakte Frankrijk, via het weekblad Paris Match kennis met Mazarine, de inmiddels volwassen dochter die Mitterrand had verwekt bij een van z’n vele maitresses. En ook werd rond zijn abdicatie (in 1995) bekend dat de president gedurende zijn hele presidentschap kankerpatiënt was geweest. En dat hierover veertien jaar lang was gelogen in door Mitterrand verordonneerde medische bulletins.

Het feit dat hij een buitenechtelijk kind had, zal geen Fransman hem kwalijk hebben genomen. Maar het is zonneklaar dat Mitterrand nooit in 1981 tot president was verkozen en in 1988 zou zijn herkozen als bekend was geweest dat hij had gecollaboreerd. En dat geldt evenzeer voor zijn geheime ziekte, nota bene verborgen gehouden door de man die moord en brand schreeuwde toen een van zijn voorgangers, president Pompidou, doodziek in het Elysée zat en deed of er niets aan de hand was.

Drie voorbeelden die duidelijk maken dat Mitterrand loog en bedroog als hij daar beter van werd. Het doel heiligde alle middelen voor ‘tonton’ (oompje), zoals een van zijn bijnamen luidde. Al is het interessant dat hijzelf meewerkte aan de openbaring van deze geheimen. Alsof er vlak voor zijn dood in januari 1996 toch nog iets moest worden rechtgezet.

Machiavellist

Het recentelijk verschenen François Mitterrand, een biografie van de hand van Vincent Gounod is een lijvig boek en wie al een stapeltje boeken over de vroegere Franse president heeft, treft er weinig nieuws in aan. Over de auteur wordt nogal mysterieus gedaan, maar inmiddels weten we dat het om Karel Dillen gaat, die voor het Vlaams Belang in het Europees Parlement zit.

Over Mitterrand zijn minstens honderd boeken verschenen en ieder volgend boek zou aan een van de volgende eisen moeten voldoen: er zijn nieuwe feiten opgegraven of de visie van de auteur op de hoofdpersoon is dermate nieuw dat we anders naar hem gaan kijken. Een combinatie zou ideaal zijn. Afgemeten aan deze eisen, is het boek van Gounod onder de maat.

Maar toch wil ik graag iets positiefs zeggen. De auteur doorgrondt zijn onderwerp, is gegrepen door de hoofdpersoon en bovendien is dit boek voor iedereen die geen Frans leest een uitkomst. Want niet eerder is in ons taalgebeid zo uitgebreid bij deze raspoliticus stilgestaan. Mitterrand was een groot politicus en opportunist die elk verbond zag als een gelegenheid om ergens beter van te worden. En anderen te laten bloeden.

Laten we om dit te illustreren even stilstaan bij zijn lidmaatschap van de socialistische partij. Veel meer dan een vehikel dat hem de macht bezorgde, is die beweging niet geweest. Mitterrand was een politieke veteraan die vlak na de oorlog minister werd en die de absolute macht wenste, lees: die president wilde worden. Charles de Gaulle ging rechtsom naar de top en voor de man die zich bijzonder tegen de generaal afzette, restte zo de route linksom.

Dus smeedde hij met groot geduld een linkse meerderheid waarna de communisten na bewezen diensten (in 1981) al snel de zak kregen. Dus deed hij er alles aan om Jean- Marie le Pen groot te maken, omdat hij als eerste begreep dat met deze extreem-rechtse houwdegen de andere rechtse partijen een gevoelige slag kon worden toegebracht. En dus drukte hij in 1986 Jacques Chirac aan zijn borst door hem als premier te benoemen en in twee jaar tijd zo zwart te maken, dat hij de presidentsverkiezingen in 1988 zonder veel moeite van de gehavende neo-gaullist kon winnen.

De machiavellist Mitterrand misbruikte partijen als hij ze kon misbruiken en met individuen was het al niet anders. In 1988 benoemde hij zijn oude socialistische rivaal Michel Rocard tot premier, en al hing er jarenlang rondom deze zachtmoedige politicus een aureool van veelbelovendheid, na zijn premierschap was hier niets meer van over. Met dank aan François Mitterrand.

Charmeur

Als president was Mitterrand zonder meer op zijn plaats. Hij had oog voor de representatieve kanten van deze belangrijke functie, oog voor de Franse belangen en werd lange tijd - zo niet steeds geliefd - dan toch wel bewonderd om de allure die hij aan de uitoefening van het ambt gaf. Maar stel dat we op zoek gaan naar een diepere betekenis van zijn presidentschap. Of dat we zouden speuren naar belangrijke wapenfeiten waar Frankrijk dankzij Mitterrand nog lang na zijn dood profijt van heeft gehad, dan vinden we eigenlijk helemaal niets.

Laten we het er maar op houden dat hij het allemaal voor zichzelf deed. Alles ter meerdere eer en glorie van de man die al lang geleden zijn zinnen had gezet op het hoogste ambt, een ambt dat in Frankrijk ook echt heel hoog is. Om dat doel te bereiken, moet je mensen inpakken en daar was Mitterrand verschrikkelijk goed in.

In verkiezingstijd zette hij moeiteloos hele zalen naar zijn hand. Of miljoenen Franse televisiekijkers. En in de tussentijd kreeg menigeen de behandeling die een charmeur dag en nacht bereid is te geven: aandacht in ruil voor steun. Mitterrand was, sorry voor het woord, een rasechte versierder. Hij wilde iedereen in zijn ban hebben: vrouwen, mannen, zeg maar gerust: heel Frankrijk.

Henk Steenhuis was ten tijde van het presidentschap van Mitterrand correspondent in Frankrijk.

Vincent Gounoud, François Mitterrand, een biografie, Aspekt, ISBN 9789059117471, 633 pagina’s, 45 euro.