Een komma

Kraus keek niet op of om, hij schreef gewoon door. 'Wel allemachtig!', riep zijn vriend, 'jij vindt die komma belangrijker dan de doden die er zijn gevallen.' Waarop Kraus antwoordde: 'Als de komma's goed hadden gestaan dan had dat bombardement nooit plaatsgevonden.'

Deze anekdote bevat een diepe waarheid: als mensen zorgvuldiger omgaan met taal gebeuren er minder ongelukken. Maar helaas kunnen mensen zich blijkbaar niet goed uitdrukken en worden zij blijkbaar door andere mensen niet goed verstaan. De oorzaak van alle misverstanden ligt in de taal.

Onlangs is Lucia de B. vrijgelaten. Als vermeend seriemoordenaar heeft zij een paar jaar onschuldig vastgezeten. Haar leven is verwoest. Talloze rechercheurs en wetenschappers hebben verkeerde rapporten geschreven, die door talloze rechters verkeerd zijn gelezen. Hoger opgeleide mensen hebben zich laten bedwelmen door wat tegenwoordig een tunnelvisie heet. Het lijkt onmogelijk, maar het is toch gebeurd. Wanneer de komma's goed hadden gestaan, was Lucia de B. nooit in de gevangenis gegooid.

In het geval van Lucia de B. zijn de gevolgen bijzonder tragisch. Soms zijn de gevolgen komischer, al blijft het mechanisme hetzelfde. Bijna vier jaar lang, zo meldden de kranten, is de spitsstrook op de A1 bij Hoevelaken voor niets afgesloten geweest. Vorige week bleek dat een juridische uitspraak uit 2004 verkeerd is geïnterpreteerd en dat er best gereden had mogen worden over de spitsstrook. Als dat maar niet harder was gebeurd dan tachtig kilometer per uur, zo luidde de uitspraak van de Raad van State. Volgens de VVD'er De Krom is het 'een ongehoorde blunder'. De Krom voegde er nog aan toe dat het niet aan de Raad van State is om een minister te bellen met de vraag of hij de uitspraak wel begrepen heeft.

Kijk je als juridische leek - en bovendien als weg- en taalgebruiker - naar de kwestie dan lijkt het allemaal erg simpel. Je mag over een spitsstrook rijden of je mag niet over een spitsstrook rijden. Dat is één. Is vervolgens het antwoord ja, dan mag dat slechts onder de conditie dat zulks niet harder geschiedt dan tachtig kilometer per uur. Dat is twee. Mij lijkt dit een probleem dat ik met gemak aan mijn zoon van 7 kan uitleggen. Om in opvoedingstermen te blijven: je mag wel in de huiskamer komen, maar daar niet rennen. Op school gaan wij in de bank zitten, maar wij gaan niet in de bank hangen. Je krijgt een snoepje, als je ophoudt met huilen. Een kind kan de was doen.

Toch zijn rechtbank, Raad van State en Verkeer en Waterstaat niet in staat geweest elkaar de eenvoudige oplossing van dit in wezen eenvoudige probleem duidelijk te maken. Kennelijk stonden in alle dossiers consequent alle komma's verkeerd. Zoals altijd denk je in zo'n geval dat gebrekkig onderwijs aan de basis staat van al de misverstanden. Die indruk werd versterkt toen ik las dat minister Plasterk van een aantal scholen het Boek der Overbodigheden aangeboden heeft gekregen. Daarin staan alle regeltjes en administratieve verplichtingen, waaraan scholen moeten voldoen. Het boek weegt negen kilo en moet miljoenen en miljoenen verkeerd geplaatste komma's bevatten.