Een fontein als ‘afscheidscadeau’

Johan Verhage na 50 dienstjaren met pensioen

Architect Cees Pouderoyen (1912-1993) wilde in de jaren na de oorlog van De Deel het San Marcoplein van Emmeloord maken. Het plein wérd het grijze middelpunt van de hoofdstad van de Noordoostpolder. En dat zou het ondanks de periodiek opborrelende renovatieplannen- en discussies heel lang blijven. Tot nu – zo’n zeventig jaar later. Projectleider civiele techniek van de gemeente Noordoostpolder Johan Verhage (66) kijkt voldaan uit over de vernieuwde De Deel en de fontein in wording – zijn laatste klus. ‘Het heeft vijftig jaar geduurd.’

Vijftig jaar, zo lang werkt Verhage al bij de gemeente Noordoostpolder (bijna 47.000 inwoners). Sinds 1970. De STER start in dat jaar met het uitzenden van reclameboodschappen in kleur, de grijze telefoon heeft een draad en een draaischijf, Richard Nixon ontmoet Elvis in het Witte Huis en Piet de Jong zit in het Catshuis. En de 16-jarige Johan Verhage tuft op zijn Kreidler voor zijn eerste werkdag als leerling-tekenaar naar de gemeente Noordoostpolder. ‘De wereld was klein. Ik kwam zo van school. Ik wist van niks.’

François Marinus van Panthaleon baron van Eck (1908-1993) is er burgemeester. Hebt u een beeld? Een Opel Kadett passeert bij De Deel paard en wagen van de melkboer – die tijd. ‘Volgens mij hadden we hier toen al de SRV-wagen, maar ik begrijp wat je bedoelt’, lacht Verhage op het terras van Grand Café ‘t Voorhuys op De Deel. ‘Hoe deden we dat in die tijd? Tekeningen maakten we eerst met potlood en daarna met inktpennen overtrekken.

De tekentafels stonden in een lange rij. De eerste rekenmachine was zo breed als deze tafel. Als je een ingewikkelde berekening wilde, stond-ie vijf minuten te rammelen. De eerste zakrekenmachine moesten we binnen de afdeling met elkaar delen want hij kostte 1.200 gulden. Ik knipte en plakte de bestekken in elkaar. De typistes tikten de tekst op een stencil en dat werd op een stencilmachine afgedraaid. Voor de aanbestedingen werden vijftien bestekken gemaakt en verkocht. Nummer 16 had pech. Aannemers stonden al om 5 uur ‘s ochtends in de straat te wachten en via een luikje konden ze de bestekken dan kopen. Onze eerste IBM-computer voor het maken van bestekken had een vaste schijf van 20MB. Dat zijn nu vier foto’s. Jongere collega’s vinden het maar gek.’

Secretarie
Voor de tiener Verhage was het helemaal niet zo gek om direct na de lts in 1970 aan de slag te gaan bij de gemeente Noordoostpolder. ‘Ik zou in de bouw gaan, maar toen vroeg de gemeente aan de school of ze in plaats van stagiaires iemand intern bij weg-en waterbouw konden opleiden. Ik ben begonnen als leerling-tekenaar bij de Dienst Publieke Werken, en daarna werd ik aspirant-tekenaar en later tekenaar.’

In die jaren ooit François Marinus van Panthaleon baron van Eck tegen het lijf gelopen? Of een wethouder? ‘Nooit. Bij de secretarie keken ze op je neer. Je was maar van Publieke Werken, hè?’ Natuurlijk, in de Randstad had je geduvel met de provo’s en de Dolle Mina’s, maar in de Noordoostpolder waren het overzichtelijke tijden. Verhage: ‘Burgers hadden niet zoveel te vertellen. Je had weinig last van de mensen. Er was weleens wat, maar dat loste je op. Dat doen we nog hoor. Als mensen in een dorp of hier in Emmeloord wat te melden hebben, dan kijken we of wat kunnen doen. In het werk kunnen we nog wel wat aanpassen. De hoofdlijnen niet, maar een inritje in een nieuwe woonwijk veranderen of zo, daar moet je flexibel in zijn. Je moet niet denken: dit is het plan en zo moet het.’

Rond de eeuwwisseling krijgt Verhage wat aanspraak met de bestuurlijke notabelen. ‘Ik vond burgemeester ridder van Rappard een goeie man. Ik weet nog wel dat ik met hem en zijn vrouw voor de centrumplannen de verlichting in de vernieuwde Lange Nering heb geïnspecteerd. Welke lampen moeten het worden? In mijn herinnering was hij de eerste burgemeester die belangstelling toonde voor de werkvloer. Heel sociaal – een echte burgemeester. Maar natuurlijk sprak ik hem niet bij zijn voornaam aan, dat heb ik trouwens nooit bij een burgemeester gedaan.’

Verhage werkt in de tijd van Van Rappard (burgemeester van 1998 tot 2010) al dertig jaar bij de gemeente Noordoostpolder en is opgeklommen van tekenaar naar werkvoorbereider en schrijver van bestekken tot projectleider civiele techniek. Johan Verhage: ‘Omdat wij in de Noordoostpolder een platte organisatiestructuur hebben, bereid je hier een project van A tot Z voor. Je tekent en schrijft bestekken, je doet de aanbesteding, je voert de directie over het werk en je stuurt de aannemer aan. Ik heb wel veel projectleiders boven mij gehad. Ik heb nooit raadsvoorstellen geschreven of mij verbonden met een wethouder. Ik ben mijn hele carrière in Noordoostpolder in de technische hoek gebleven.’

Om te zeggen dat hij honkvast is, is een understatement. ‘Ik heb nooit de behoefte gehad om hier iets anders te doen of om naar een andere gemeente te gaan. Ik heb ook niet gestudeerd buiten Emmeloord, want als je dat doet kom je meestal niet terug’, zegt hij, die over twee weken zijn geodriehoek aan de wilgen hangt. Misschien heeft hij het wel vijftig jaar uitgehouden omdat hij zich altijd weinig heeft aangetrokken van de politiek. Verhage: ‘Wethouders komen en gaan. Vandaag is het groen en morgen is het rood.’

Prullenbak
De herinrichting van het centrum van Emmeloord is decennialang zo’n politieke toverbal. ‘Dan was het groen, dan weer rood of oranje. Dan weer park, winkels, woningen, parkeergarage. Er zijn in de loop van de jaren veel plannen voor het centrum gemaakt, en er zijn er heel veel in de prullenbak verdwenen’, lacht Verhage. In 2006 wordt de winkelstraat Lange Nering heringericht. ‘Dat was de derde herinrichting van de straat die ik meemaakte.’ En al die tijd werden er plannen gesmeed om De Deel tot leven te wekken. Verhage: ‘Het Vrijthof past erin. In de winter is het echt grauw en triest. Ik weet van sollicitanten die hier in de winter langskwamen en hun echtgenotes meenamen. Heel veel zeiden dan: “Hier ga ik niet wonen.”

Ze kwamen wel, en ze wonen hier nog steeds. Decennia lang weet de politiek van Noordoostpolder zich geen raad met het San Marco van Emmeloord. ‘De Deel is emotie en ligt politiek erg gevoelig’, weet Verhage. ‘Het is het centrum van de polder, hier is Emmeloord geboren. Het was het ontmoetingspunt van de landbouw. Met de kermis en de evenementen is het nog steeds een ontmoetingspunt.’ Na de vernieuwing van de Lange Nering en de verplaatsing van het busstation op De Deel, ontwerpt architect Juliette Bekkering een Deel met ‘gebouwen en groen en gras en wuivend riet’, aldus Verhage, maar daar komt niets van terecht. ‘Ook in de prullenbak verdwenen.’ De beurt is begin 2010 aan architect Sjoerd Soeters en ontwikkelaar Provast. Zij geloven in winkels, supermarkt, bioscoop, kantoren en appartementen, een parkeerkelder eronder en een klein pleintje erop.

De watertoren uit 1959 aan het uiteinde van De Deel moet ook tot leven worden gebracht. ‘In de architectuur worden de karakteristieke kenmerken van de bestaande bebouwing vertaald in een eigentijdse en sprekende variant’, aldus de architect. Eerst verdwijnt de parkeerkelder uit het plan, en als de financier zich terugtrekt, verdwijnt het hele plan in de prullenmand. De watertoren wordt in 2014 een rijksmonument, maar komt niet tot leven. We zijn in het midden van dit decennium beland, De Deel is nog even saai en Verhage ziet zijn pensionering naderen. En dan wordt in 2016 (landschaps)architect Benno Strootman uit Amsterdam ingevlogen.

Verhage: ‘Hij luisterde in een open planproces naar de bevolking en presenteerde een paar scenario’s voor een gezellig plein. Bij de gemeente kwam een nieuwe projectleider. Ik heb heel veel projectleiders zien komen en gaan. Ze liepen zich stuk op De Deel en konden het ook niet aan. Op zo’n gevoelig dossier moet je ambtelijk en bestuurlijk van goeden huize komen. Deze projectleider heeft maar één doel: De Deel en het centrum van Emmeloord een modern gezicht geven. Hij wil resultaten zien. Dat is even wennen, maar als er echt iets moet gebeuren dan heb je zo’n duwer nodig.’

Blauw scherm
Maar De Deel zou De Deel niet zijn als de herinrichting over een leien dakje zou gaan. De westzijde van het plein zou aangekleed worden met vier bomenrijen (‘een groene omlijsting’, aldus Verhage), maar dat werden er twee. Met vier bomenrijen zou er geen kermis meer kunnen worden georganiseerd. Problematischer verloopt de renovatie van de andere kant van het plein, de oostzijde. Daar moet een markant paviljoen op de ‘Kleine Deel’ komen. Maar wie wil een (horaca)paviljoen uitbaten? Het paviljoenplan wordt in de ijskast gezet en er vervolgens weer uitgehaald. In 2019 vinden bouwer, architect en gemeente twee lokale horecaondernemers die het paviljoen wel willen exploiteren. Onder luid geklap en beschaafd gejoel wordt op De Deel in de zomer een blauw scherm onthuld met daarop de tekst: ‘HIER KOMT HORECAPAVILJOEN BRUUT!’

En wat staat er een jaar later op dat blauwe scherm? ‘HORECAPAVILJOEN TE HUUR/TE KOOP’. Voor 130.000 euro per jaar te huur of te koop voor 1,85 miljoen. Het hippe paviljoen staat er ook nog niet. Wat is er gebeurd? Johan Verhage: ‘De kelder en de vloer zitten erin en de riolering is vervangen, maar de twee lokale horecaondernemers haakten af. Corona gooide ook hier roet in het eten. Maar er is net een nieuwe huurder gevonden! Het contract is getekend. Als ze na de bouwvak aan de slag gaan, staat het paviljoen er volgens de planning ergens in het begin van 2021. Dat ga ik dus niet meemaken.’

Wat hij op de valreep wél hoopt mee te maken, is de inwijding van de fontein op de ‘Kleine Deel’. Johan Verhage heeft hem zelf ontworpen. ‘Er moest er een komen, maar wat en hoe, dat had de architect er niet bij gezegd. Tijdens mijn vakantie in het Zwarte Woud en de Vogezen heb ik inspiratie opgedaan. Ik dacht aan de Noordoostpolder, met zijn twaalf dorpen. De Deel is het plein voor iedereen in de polder. Vanaf Emmeloord gaat een straal in een boog naar ieder dorp en ieder dorp heeft ook zijn eigen spuitstraal. De fontein is opgebouwd uit blokken natuursteen. Het zou een prachtig afscheidscadeau zijn als ik op 3 september bij mijn afscheid in ‘t Voorhuys de fontein in gebruik mag stellen.’

CV
Johan Verhage (Rutten, 1954) volgde de lts in Emmeloord en deed schriftelijke studies weg- en waterbouw. Hij werkte van 1970 tot 1984 bij de afdeling weg-en waterbouw van de Dienst Publieke Werken van de gemeente Noordoostpolder. Sinds 1984 werkt hij bij de afdeling weg- en waterbouw van de bestuursdienst, die nu het ingenieursbureau heet.

Naast het schrijven van bestekken, werkte Verhage aan het bouw- en woonrijp maken van woonwijken, aan de aanleg van rioleringen, waterpartijen en bruggen, deed hij de straatverlichting, herstelde hij wegen en richtte hij de openbare ruimte opnieuw in. Verhage gaat op 7 september 2020 met pensioen als projectleider civiele techniek. Hij heeft dan vijftig jaar bij de gemeente Noordoostpolder gewerkt.