Dualisme Vaals verstopt tussen heuvels

PvdA-wethouder Jan Lux van de gemeente Vaals wil van opstappen niet weten, terwijl de fractie in de raad, het plaatselijke partijbestuur en de leden vinden dat hij moet vertrekken. Intussen is de wethouder uit de PvdA gestapt, samen met een raadslid. De breuk volgt na maanden van dorpsruzies, waarin de ‘nieuwe politiek’ van de PvdA het aan de stok kreeg met de ‘oude politiek’.

‘Ik zit hier omdat de gemeenteraad mij heeft benoemd. Mijn taak is het uitvoeren van het coalitieprogramma, daarom blijf ik wethouder. Mijn positie is te vergelijken met die van een minister: wanneer de Tweede Kamer hem niet ontslaat, blijft de minister in functie. Vertaald naar de situatie hier wil dat dus zeggen dat het woord aan de gemeenteraad is. Als die mij niet wegstuurt, blijf ik aan als wethouder.’

Geen invloed

Lux laat zich niet van de wijs brengen. Het feit dat hij op 21 augustus besloot uit de PvdA te stappen, maar toch wethouder te blijven, raakt hem niet. Hij weet dat de coalitiepartijen CDA en Burgerbelangen hem steunen. Voor Lux is de zaak simpel: ‘Ik ben aangesteld om het coalitieprogramma uit te voeren. Kiezen voor de oppositie, zoals twee raadsleden van de PvdA deden, wil zeggen dat je geen invloed meer hebt.’

De twee raadsleden waar Lux op doelt betreft het uit Brabant afkomstige echtpaar Robbert en Juliette Verbeek. Het zijn, benadrukken ze zelf, socialisten die kiezen voor de nieuwe partijcultuur. Juliette Verbeek legt uit: ‘We kwamen in 2006 samen nieuw in de raad. We weten niet beter of we zijn voorstander van het duaal systeem. Dus met gescheiden verantwoordelijkheden. Maar al snel liepen we tegen de oude politiek aan. En die was ons liever kwijt dan rijk, want ze vonden ons te kritisch. We spraken soms met de oppositie en dat werd niet getolereerd. Hetzelfde gold voor onze open opstelling naar de burgers toe.’

De vertegenwoordigers van de oude politiek in Vaals konden, zo zegt Verbeek, niet uit de voeten met de nieuwe generatie. Dat gold met name voor coalitiegenoot CDA. Bijkomend probleem was dat de PvdA niet per se nodig was als coalitiepartij. Het CDA had namelijk samen met de derde coalitiegenoot, Burgerbelang, al een meerderheid in de raad. ‘We realiseerden ons dat dit een zwak punt was, maar wilden toch door deel te nemen aan de coalitie invloed kunnen uitoefenen,’ stelt Juliette Verbeek. Het CDA, zo is haar ervaring, duwde de PvdA gaandeweg in een bijrol. ‘Het CDA wilde niet meer aan tafel zitten met mijn man Robbert, die fractievoorzitter is, omdat die kritisch kan doorvragen.’

Het echtpaar Verbeek – de Kieswet staat toe dat echtparen en bloedverwanten lid van dezelfde raadsfractie zijn – kreeg afgelopen weken weinig steun van fractiegenoot Joep Baltus. Dat was ook niet te verwachten, want de verhoudingen binnen de fractie waren eerder al bekoeld, vooral nadat het echtpaar Verbeek begin dit jaar vanwege het gebrek aan dualisme overstapte naar de oppositie. Baltus koos uiteindelijk op 21 augustus, een dag nadat op een afdelingsvergadering een meerderheid van de PvdA definitief had gekozen voor de oppositie, de zijde van wethouder Lux. Samen verlieten ze de PvdA. Baltus heeft er geen probleem mee dat Lux wethouder blijft en roemt tevens de samenwerking met het CDA. ‘Er was sprake van een goed functionerende coalitie,’aldus Baltus. ‘We werken goed samen met het CDA en Burgerbelang.’

Lede ogen

Vanuit het hoofdkantoor van de PvdA in Amsterdam werd het geruzie in Vaals met lede ogen aangezien. Medio dit jaar werd besloten dat Jos Kuijs, medewerker van het Centrum voor Lokaal Bestuur, een bemiddelingspoging zou ondernemen. Een tienpuntenplan, waarover niet onderhandeld kon worden, haalde het niet. Iedereen moest, vond men, te veel water in de wijn doen. Zijn voorstel om met een coach te gaan werken, zodat beide flanken van de partij weer samen konden werken, sneuvelde eveneens. Kuijs bemerkte tijdens de vele gesprekken die hij voerde dat in Vaals toch vooral de oude politiek het nog steeds voor het zeggen heeft.

‘Het CDA bepaalt er de gang van zaken en dualisme bestaat niet’, is zijn conclusie. Hoe verziekt de verhoudingen waren geworden mag, volgens hem, blijken uit het gegeven dat de voorzitter van de PvdA-fractie op den duur niet meer welkom was in het coalitieberaad. Kuijs stuitte op verzuurde en verziekte verhoudingen. Hij hoorde ook over een fenomeen uit een heel ver verleden: een gezamenlijke coalitievergadering van raadsleden en wethouders, de dag voorafgaand aan de raadsvergadering. In die besloten vergadering werden zaken dichtgetimmerd en er werden strakke lijnen uitgezet waar alle deelnemers zich aan dienden te houden. Afwijkend gedrag werd niet getolereerd.

Dat het echtpaar Verbeek niet wilde deelnemen aan dit vertrouwelijk beraad, zette al vanaf het aantreden van de coalitie in 2006 bij de overige deelnemers kwaad bloed. Wethouder Lux zegt te kunnen leven met de huidige situatie, ook al is hij na 24 jaar geen lid meer van de PvdA. Zijn geestverwant Baltus heeft ook vrede met de huidige situatie. ‘We gaan alleen door één deur als we de raadszaal binnenkomen of verlaten.’

Juliette Verbeek vindt het echter niet te verteren dat Lux wethouder blijft. ‘Hij heeft ons nooit gesteund maar is wel op basis van hetzelfde verkiezingsprogramma gekozen en wethouder geworden.’