‘Wij hebben niets te willen’

Kampioen kleine kernen Driek van de Vondervoort gaat met pensioen. Dit weekeinde neemt hij afscheid als burgemeester van het Brabantse Bergeijk. ‘Er zit veel meer kennis en kunde in de gemeenschap dan op het gemeentehuis.’

De provinciale adviescommissie ‘Veerkrachtig Bestuur in Brabant’ had bedacht dat de 66 Brabantse gemeenten voor 1 juli van dit jaar zouden laten weten hoe ze hun ‘bestuurlijke toekomst’ zagen. De gemeenten hadden wel wat beters te doen; slechts zes reageerden met een heuse toekomstvisie.

‘Natuurlijk zat Bergeijk daar niet bij’, zegt burgemeester Driek van de Vondervoort (67) trots. ‘We hebben gemeld dat we vanuit onze visie zelfstandig willen blijven en volop samenwerken als Kempen­gemeenten. De gemeente bepaalt haar eigen toekomst. Punt! Jammer, al die discussies, bijeenkomsten en nota’s over veerkrachtig bestuur. Een andere gedeputeerde doet dat nu en die kijkt anders tegen de zaak aan. De druk van herindeling is eraf. Ik denk tot grote vreugde van onze commissaris Wim van de Donk, die staat voor kleine eenheden en voor het volgen van de structuur die mensen willen. Hij is volgens mij wel gecharmeerd van een gemeente als Bergeijk.’

Driek van de Vondervoort (CDA) heeft eerst als wethouder in Veldhoven en later als burgemeester van Boekel en Bergeijk nooit een blad voor de mond genomen of modieuze praat uitgekraamd. Tegen de politieke mode in stond hij pal voor de kleine en dienende gemeente. Zonder omhaal van woorden en zonder aanzien des persoons.

In Streekrestaurant De Hofkaemer, pal om de hoek van de pastorie die Van de Vondervoort tot zijn pensionering op 1 januari huurt, zegt de scheidende burgemeester van Bergeijk: ‘Ik voelde mij lang een roepende in de woestijn. Het duurt lang voor je gelijk krijgt, maar ik zie de eerste bewegingen komen. Kijk naar het pleidooi van de PvdA, eerder pleitbezorger van groot en groter, voor kleinere ROC’s. Die beweging is in gemeenteland nog niet gemeengoed en het wordt ook niet allemaal kleiner, maar grote gemeenten gaan zich toch afvragen hoe ze de drie decentralisaties net zo goed kunnen uitvoeren als de kleine gemeenten. Wij doen als kleintjes namelijk met minder geld veel meer dan de grote. Dat heeft alles te maken met de sociale cohesie die in grotere gemeenten ontbreekt.’

Gelukkiger
Burgemeester Van de Vondervoort heeft niets tegen de grote stad; zijn zoon is zielsgelukkig in Amsterdam, maar hij weet wél uit onderzoek van een paar jaar geleden dat de 18 duizend inwoners van Bergeijk gelukkiger en gezonder zijn dan de 220 duizend inwoners van Eindhoven.

‘Mensen kennen elkaar in de kernen en hebben wat voor elkaar over. Elke kern heeft zich uitgesproken over de nieuwe organisatie van de zorg. Zes kernen, zes plannen. Zonde? Nee, leuk. Het gaat erom wat de mensen zelf willen. Ieder dorp denkt er anders over. Jullie willen een be­roepskracht die de zorgvragen coördineert? Prima. Jullie doen dat zelf vrijwillig? Ook goed.’

Een paar kernen krijgen daarvoor geld, de andere niet. ‘Is hun eigen keuze. Wij vinden niks uit, wij maken geen vuistdikke beleidsnota’s over hoe wij vinden dat het moet. Wij hebben niets te willen. Wij moeten doen en uitvoeren wat onze inwoners willen. Ik ben voor hén burgemeester, niet voor de provincie en ook niet voor de minister.’

Driek van de Vondervoort, van 1999 tot 2010 voorzitter van de landelijke vereniging voor kleine kernen, heeft nooit gedroomd van een Groot-Bergeijk. Afgezien van het feit dat het burgemeesterschap van zo’n fusiegemeente ten koste zou zijn gegaan van zijn wielrenhobby, ‘zijn de inwoners de verliezers bij herindeling en de ambtenaren en de bestuurders de winnaars’.

Dat Schijndel, Sint-Oedenrode en Veghel in 2017 opgaan in de nieuwe fusie­gemeente Meijerijstad, vindt burgemeester Van de Vondervoort ook volstrekt onbegrijpelijk. ‘De saamhorigheid verdwijnt onherroepelijk. Het gemeentebestuur komt op afstand te staan en het wordt veel duurder voor de inwoners. Wij staan in Bergeijk heel dicht op de inwoners in de zes kernen Bergeijk ‘t Hof, ‘t Loo, Luyksgestel, Riethoven, De Weebosch en Westerhoven. In die kernen maken de dorpsraden de plannen voor de toekomst. Zij weten wat er leeft en wat de dorpelingen nodig hebben. Als ze mij of een wethouder willen spreken, dan kan dat nog dezelfde dag. Bel een wethouder en over tien minuten staat hij bij wijze van spreken hier in De Hofkaemer. Moet je in een grotere gemeente eens proberen.’

Hij heeft alle tijd voor een gesprek, stelt Van der Vondervoort, en zijn wethouders ook. ‘Daar zijn we voor. Vervolgens helpen de ambtenaren ons bij de uitvoering. Het is in Bergeijk namelijk niet zo dat ambtenaren van alles gaan zitten verzinnen; nee, ze voeren uit wat het gemeentebestuur wil en het bestuur doet wat de dorpsraden willen.’

Heel verstandig
Dorpsraden komen namelijk met realistische voorstellen, weet Van der Vondervoort. ‘Wij wantrouwen als overheid mensen en denken dat ze dingen willen die niet deugen, maar ze komen niet met wilde plannen. Ze zijn niet gek, nee, ze zijn heel verstandig. Er zit veel meer kennis en kunde in de gemeenschap dan op het gemeentehuis.’

Als een dorpsraad dus behoorlijk onderbouwt waarom er geen opvangcentrum voor asielzoekers zou moeten komen, dan is het nee. ‘Wie ben ik om dan ja te roepen?’ Als een dorpsraad staaft waarom de basisschool moet openblijven, dan dient de gemeente niet alleen beleefd te luisteren, maar ervoor te zorgen dat de dorpsraad zijn zin krijgt, aldus burgemeester Van de Vondervoort. ‘Overal in het land zijn als gevolg van het grootschalige denken nodeloos schooltjes in de kernen gesloten. Dorpsraden willen heel begrijpelijk dat basisscholen openblijven. En ze hebben er ook wat voor over.’

Het schoolbestuur geloofde ook in grootschaligheid en wilde de Gerardus­school in het kerkdorp De Weebosch met zijn zevenhonderd inwoners sluiten. ‘Daar hebben we als gemeentebestuur een stokje voor gestoken. Er zitten minder dan zeventig kinderen op en het worden er minder, maar het schooltje gaat niet dicht.’

Prachtig dat de dorpsraden het gemeentebestuur zo gemakkelijk weten te vinden, maar ligt het cliëntelisme in Bergeijk, waar één partij ook nog eens de absolute meerderheid in de gemeenteraad heeft, daarmee niet op de loer? Een reëel risico, beaamt burgemeester Van de Vondervoort: ‘Tijdens het collegeberaad komen alle contacten ter sprake die de wethouders hebben met inwoners en ondernemers.’ Dan zegt hij als burgemeester: ‘Zou je dat nou wel doen?’ of neemt hij een deel van de portefeuille over.

‘Iedereen is op de hoogte van elkaars activiteiten en contacten. Die openheid hebben we. Als een wethouder praat met ondernemers in het dorp, dan spreekt hij mij daarover. Meestal nog dezelfde dag.’

Belgische toestanden
Het hoort om te zeggen dat je er als bestuurder bent voor de inwoners, maar dat is liefde die niets kost. Welke prijs ben je bereid te betalen voor die liefde binnen en buiten het gemeentehuis? Van de Vondervoort hoefde daar niet over na te denken als wethouder en burgemeester, hoe onthutst de goegemeente ook was.

Ouderen in Boekel zelfstandig laten wonen in garages? Onmiddellijk een bouwvergunning afgeven? Geen kapvergunning meer? De welstandscommissie opheffen? Belgische toestanden – een onheilspellender toekomstbeeld bestaat niet.

Driek van de Vondervoort moet smakelijk lachen om die paniek: ‘We zijn een structuurdenkend land. Als er maar een structuur is met een dikke directeur, een salaris van twee ton en een Mercedes, dan hebben we het goed geregeld. Maar het is precies andersom. We moeten uitgaan van wat de mensen willen en die structuur maar laten zitten.’

En dus hief burgemeester Van de Vondervoort in Boekel de welstands­commissie op. En later in Bergeijk ook. ‘De welstandscommissie stamt uit het begin van de vorige eeuw en past niet meer in deze tijd van mensen die zelf verantwoordelijkheid willen dragen.’

En de Belgische toestanden in het Groenste Dorp van 2012? Vondervoort: ‘Als iemand een hagelwit kasteel wil bouwen, dan doet hij dat toch lekker? Of maak er een toeristische attractie van. Er is hier niet één raar huis gebouwd. Als je mensen vertrouwen geeft, dan nemen ze hun verantwoordelijkheid en beschamen dat vertrouwen niet.’

Iedere ambtenaar kreeg vanochtend een worstenbroodje van Bakkerij Van Heeswijk omdat dit jaar vijfduizend Nederbelgen in Bergeijk hun paspoort hebben verlengd (heeft Van de Vondervoort toch maar mooi in Den Haag voor elkaar gekregen), maar toch zal niet iedereen op het gemeentehuis met de burgemeester weglopen en zijn bijna on-Brabantse directheid waarderen. Dat hij zonder blikken of blozen zegt dorpsraden belangrijker te vinden dan ambtenaren, bijvoorbeeld.

Burgemeester Van de Vondervoort: ‘Ik wil een ambtenaar nuttig werk laten doen. Hij moet werken aan een product dat de inwoners willen en waar hij zelf blij mee is. Kijk naar Boekel. De welstandsambtenaar verloor zijn baan. “Ik heb 25 jaar lang mensen kwaad gemaakt”, zei hij tegen mij. Dit mag niet, dat mag niet. Hij is bij de gemeente projectleider grote gebouwen geworden. Eindelijk kon hij mensen blij maken. Dat is je taak als ambtenaar: je bent erom mensen te helpen. Natuurlijk kunnen sommige dingen niet, maar daar vragen mensen ook niet om. Zij weten dat ze uiteindelijk hun wensen zelf betalen.’

Radio Bergeijk
De ambtenaren hebben hun stukjes al opgevoerd, zaterdag de 19e zwaait bestuurlijk Brabant Driek van de Vondervoort uit in Theater de Kattendans, zondag is het de beurt aan niet-politiek Bergeijk. Om 13 uur komen de politie, brandweer en culturele verenigingen langs, om 14 uur de inwoners, om 15 uur de carnavalsverenigingen, om 16 uur de overige verenigingen en de ondernemers en tot slot om 17 uur de sportclubs.

De radiotypetjes Toon Spoorenberg en Peer van Eersel zouden in Radio Bergeijk wel raad hebben geweten met zo’n bonte stoet van Bergeijkenaren. Sneu eigenlijk dat zíjn Bergeijk in dit hilarische radioprogramma, dat de Vpro tussen 2001 en 2007 uitzond, zo voor gek werd gezet. ‘Helemaal niet’, reageert Van de Vondervoort opgewekt. ‘Bergeijk is bekend geworden door Radio Bergeijk. Het maakt nieuwsgierig. Ik vond het een leuk programma.’

De radiomakers hebben het altijd spijtig gevonden dat het gemeentebestuur nooit kwaad heeft gereageerd. Driek van de Vondervoort: ‘Radio Bergeijk was net voor mijn tijd, jammer, want ik had zeker gereageerd. Ik had namelijk graag een rolletje gehad als burgemeester.’

CV
Driek van de Vondervoort werd op 16 oktober 1948 geboren in het Brabantse Oerle (gemeente Veldhoven). Van de Vondervoort was van 1981 tot 1998 wethouder voor het CDA in Veldhoven en van 1998 tot 2008 burgemeester van Boekel. Hij werd op 11 april 2008 burgemeester van Bergeijk. Van de Vondervoort was van 1999 tot 2010 tevens voorzitter van de landelijke vereniging voor kleine kernen. Hij is vijfvoudig landskampioen wielrennen voor burgemeesters. Deze week neemt Van de Vondervoort afscheid van Bergeijk, op 31 december zwaait hij af. Arinda Callewaert (52) uit ‘s-Gravendeel volgt hem op.