VNG-congres: de ideale maat raad bestaat niet

Van helemaal afschaffen via verlenging van de raadsperiode naar zes jaar tot raadsleden die op persoonlijke titel in plaats van namens een politieke partij de gemeenteraad ingaan. Allerlei mogelijke varianten voor een gemeenteraad-nieuwe-stijl passeerden de revue op het deelcongres ‘de ideale schaal van de gemeenteraad’ op de eerste dag van het VNG-congres.

Discussie

Ruim twintig raadsleden, griffiers, wethouders, burgemeesters en een gemeentesecretaris gingen met elkaar in discussie over de ideale omvang van gemeenteraden. Daarmee anticiperend op de –inmiddels controversieel verklaarde- kabinetsplannen om gemeenteraden met een kwart te verkleinen.

Bezuinigingsdrift
‘Ondemocratisch, pervers en dom om vanuit bezuinigingsdrift gemeenteraden te verkleinen’, trapte Hans Engels, hoogleraar gemeenterecht/gemeentekunde aan de Universiteit van Leiden af. Het argument dat kleinere raden kwalitatief beter zullen functioneren, deed hij af als ‘onzin’. ‘Het enige voordeel is dat er minder fracties komen omdat de kiesdrempel zal wijzigen.’

Kwaliteit
Engels vindt overigens wel dat de kwaliteit van gemeenteraden omhoog moet. ‘De vijver voor politieke partijen om uit te vissen, wordt steeds kleiner. Er is steeds minder animo om raadslid te worden. Politieke partijen moeten meer aandacht besteden aan het rekruteren van raadsleden’, vindt Engels.

Persoonlijke titel
Daarom juist moet het ook mogelijk worden om op persoonlijke titel gekozen te worden, stelde een van de aanwezige raadsleden. Dat kan al, stelden weer anderen, door desnoods een lijst ‘Pietje Puk’ op te richten. Het moet eenvoudiger kunnen, hield het raadslid voet bij stuk. Een ander stelde dat het de kwaliteit van raadsleden ten goede zou komen als de zittingstermijn naar zes jaar wordt opgetrokken. ‘Sommige raadsleden moeten er echt ingroeien’, stelde een van de aanwezigen.

Raad van toezicht
Voor een van de deelnemende raadsgriffiers zou het een lief ding waard zijn als de gemeenteraden helemaal worden afgeschaft. Ook al omdat ‘steeds meer mensen helemaal niets met politiek hebben’. In plaats daarvan kan er in haar ogen een raad van toezicht in het leven worden geroepen, die het college op de vingers kijkt. Het idee kreeg niet veel bijval, al leefde er een brede overtuiging dat het wel anders moet.

Aantal leden
Maar antwoord op de vraag hoe en vooral uit hoeveel mensen een raad moet bestaan, kwam er op het deelcongres niet. De vrees bij velen is dat bij verkleining van toch alle kleine raden –van vijftien naar elf bijvoorbeeld- geen sprake meer zal zijn van evenredige vertegenwoordiging.

Burgerparticipatie
Meer inzetten op burgerparticipatie dan? ’Gemeenteraden zijn dan niet meer nodig, want de burgers kunnen direct zaken doen met burgemeester en wethouders’, stelde een raadslid. Dat ging het gros van de aanwezigen een stap te ver. Er is niets mis met meer burgerparticipatie, maar complexe onderwerpen als hangjeugd of openbare orde, kan in de ogen van velen niet aan burgers worden overgelaten. Voordeel van verdergaande burgerparticipatie is wel dat raadsleden meer tijd kunnen besteden aan hun kaderstellende en controlerende taak.

Werkdruk
De raadsleden bemoeien zich namelijk met veel te veel zaken, gooide Engels nog maar eens de knuppel in het hoenderhok. ‘Raadsleden hebben nog steeds de neiging om mee te besturen. Daar moeten ze mee ophouden. Laat je als raadslid adviseren over complexe zaken. Raadsleden hebben de neiging om veel te veel zelf te doen.’ Geen wonder dat geklaagd wordt over de almaar toenemende werkdruk van raadsleden, wil Engels daar maar mee zeggen, die tegelijkertijd erkent dat de complexiteit van het raadswerk de afgelopen tien jaar is toegenomen. Maar met besturen op hoofdlijnen win je de verkiezingen niet, stelden een aantal raadsleden. ‘Als raadslid word je door de burger in de supermarkt aangesproken op details.’

Controversieel
Mede op basis van de discussie gaat de VNG verder met de zoektocht naar de ideale omvang van de raad, als basis voor overleg met het kabinet. Nu verkleining van de raden controversieel is verklaard, is daarvoor iets meer tijd gekomen. De VNG overweegt meer discussies over het onderwerp te organiseren.