Festivalisering van de democratie

De ‘Democratic Challenge’ brengt een hoop  vernieuwende initiatieven op het gebied van de lokale democratie.  Een interessant veranderingsproces boeit niet alleen inhoudelijk, maar is ook uitdagend en leuk om mee te maken. De tijden dat het allemaal saai en sober en in achterzaaltjes met lauwe sterke koffie moest, zijn gelukkig voorbij. De vlaggen en vaandels zijn -in eigentijdse vorm- weer helemaal terug. Hier zie ik wel een gevaar. Langzamerhand dreigt een overmaat aan aandacht voor democratische 'speeltjes' en hippe vernieuwingen. Terwijl de focus op impact, inhoud en invloed ontbreekt.

'Democratie is not easy' concludeerde Diederik Samsom. Het aanpassen van een lang werkend systeem ook niet. Dat vergt de weg van de lange adem. Er is veel meer nodig dan nieuw instrumentarium, al gebeuren er zeer interessante en inspirerende dingen op het terrein van burgerbegroting, burgertops, e-democracy, dialoog, apps enzovoort. Allemaal zeer de moeite waard en nodig om mee te experimenteren.

Wat ik mis is een samenhangende aanpak, gericht op systeem, werkwijze én gedrag. Er  is intensieve en vernieuwende samenwerking nodig tussen burgers, politici/bestuurders én ambtenaren. Niemand verandert door alleen in eigen kring te navelstaren, dat moet je doen in interactie met iedereen die erbij betrokken is. Niet makkelijk dus, en misschien soms ook niet leuk.

Je zou trouwens een hoop jeugdige bevlogenheid op dit thema verwachten maar niets is minder waar. Democratische vernieuwing lijkt vooral het speeltje van grijze mannen. Waarom? Is er misschien enige 'democratische ervaring' nodig, om te merken dat ons huidige systeem tegen de grenzen van zijn werking aanloopt? Of is democratie gewoon niet 'hip'? Zijn we ons eigenlijk überhaupt bewust van het belang onze democratie vitaal te houden, door blijvend (soms groot) onderhoud te plegen? En zijn de mensen die al een tijdje tegen grenzen aanlopen, ook wel degenen die nieuwe wegen weten te vinden?

Veel van de gemeenten die 'burgerparticipatie' nu hoog in het vaandel hebben, lijken vooral  erg te worstelen met de vraag hoe zij het speelveld voor ‘hun’ burgers 'aanharken'. Een soort ‘burgerlosloopgebied’, zoals Joop Hofman dat zo mooi typeerde. Terwijl de werkelijke opgave ligt in het weer opnieuw voeren van ‘het democratische gesprek’ tussen burgers onderling: de dialoog over jouw belang in relatie tot mijn (welbegrepen eigen-)belang, én ons collectieve belang. Dat gesprek zijn we verleerd te voeren, en gemeenten hebben zich gretig in dat gat gestort. De weg terug is niet makkelijk. Het gaat bijten, schuren en ergeren. Maar uiteindelijk brengt dat meer verbinding dan een overheid op afstand die het voor ons oplost.