Democratie in crisis

Een week later is er de corona crisis. Wat doe je als raadslid in crisistijd? Zeker in de eerste weken niet in de “doestand te gaan staan”. Maar je voor te bereiden op de weken er na, door na te denken over vragen als: Hoe geef je tegenwicht en tegenspraak vorm in crisistijd; op welke manier is de informatieplicht ingevuld; hoe controleert de raad het crisisbestuur. Hoe voorkom je dat er onomkeerbare besluiten door het college worden genomen. En voorkom je dat dossiers als RES of samenwerkingsbudgetten in het sociaal domein etc. er door gerommeld worden. Wat heeft de raad straks nodig om het controlerende en verantwoordende debat te kunnen voeren over de manier waarop het hoofd is geboden aan deze crisis. Hoe vul je als raadslid je volks vertegenwoordigende rol in als je niet meer buiten moet komen. Hoe leer je ( in crisistijd) zien waar de kracht en waar de zwakte in je lokale samenleving zit. Want daar moet je niet alleen nu wat mee, maar die kennis heb je ook na de crisis nodig.

Gelukkig heb je als raadslid even tijd voor die vragen. Omdat bij een crisis het zaak is eerst ruimte te bieden voor het inrichten van een crisisorganisatie. Lokaal is dat de taak van de burgemeester, het college en de ambtelijke organisatie. Raadsleden zouden die eerste weken op hun handen hebben moeten zitten. Want ondanks het hoofdschap van de raad is er in die eerste fase geen rol voor de raad. En een wijs hoofd geeft de primaire werkers ruimte. Het inrichten van een heldere commando en communicatiestructuur is niet eenvoudig.

Toch ontploft in het eerste weekend mijn mailbox met griffiermails. Niet met dergelijke vragen, want wat blijkt, er is een vergaderprobleem. De reacties maken niet alleen behoorlijke cultuurverschillen tussen gemeenten duidelijk, maar laten ook weer eens de focus op ‘het vergaderen’ zien .De ene gemeente stopt direct met het vergaderen van de raad. De ander gaat op aandringen bijna drammen, van raadsleden, burgemeester of een wethouder nog proberen tot vergaderen en tot besluiten te komen. Schrale troost, zelfs de Tweede Kamer maakt in het eerste ‘coronadebat ‘ ontluisterend duidelijk hoe moeilijk het is uit de standaard groef van het politieke vergaderen te komen. De oplossingsrichting van het vergader vraagstuk was ook gelijk gevonden ‘digitaal vergaderen’.

Bijzonder omdat binnen de huidige regelgeving al veel ruimte is om tot afwegingen en oordelen en voorgenomen besluiten te komen. Maar goed we willen iets doen in crisistijd, dus is de spoedwet, die digitaal vergaderen mogelijk maakt, een mooie daad. Maar is dat de hoofdkwestie? Is dat de oplossing voor een stevige democratie in crisistijd? Zeker niet. Want om de lokale democratie in crisistijd – zeker als die lang duurt - te borgen zijn antwoorden op die andere vragen nodig. Die doen er toe zeker omdat deze crisis het risico kent de lokale autonomie nog meer aan te tasten en gemeenten bedrijfskundig failliet te laten gaan. In dat laatste geval kan zo maar na de crisis die door Elzinga bepleitte revolutie ontstaan. 

Jan Dirk Pruim
Lees hier alle columns van Jan Dirk Pruim