‘Online gebiedsverbod moet van tafel’

Met de lokale studentenpartij STIP (grootste partij) en Onafhankelijk Delft dient Janne Gerritsen van D66 Delft donderdag een motie in om te voorkomen dat burgemeester Marja van Bijsterveldt een online gebiedsverbod kan instellen zonder dat daar een wettelijke basis voor is, 'want dat draagt bij aan de aftakeling van de rechtsstaat'.

Vertrouwen

‘Het belangrijkste is dat mensen het vertrouwen in de politiek verliezen als burgemeesters onwettig doorgaan met het online gebiedsverbod’, zegt Gerritsen. ‘Je zag het ook bij de onwettigheid van de toeslagenaffaire en het stikstofbeleid. Ik noem dat een aftakeling van de rechtsstaat.’ De partij van Gerritsen heeft 6 zetels en heeft al de steun van de grootste partij in de raad (STIP, 6 zetels) en Onafhankelijk Delft (2 zetels). Ze heeft nog enkele zetels nodig voor een meerderheid. ‘Dan kan de burgemeester nog steeds onwettig een online gebiedsverbod opleggen, maar dan is het haar eigen initiatief en wordt zij niet gesteund door een meerderheid van de Delftse gemeenteraad.’

Ontoelaatbaar

De burgemeester van Delft vindt, net als de burgemeesters van Utrecht en Amsterdam, een online gebiedsverbod een goed instrument in de strijd tegen rivaliserend groepsgedrag. Hoogleraren en de rechter hebben er echter de vloer mee aangeveegd. Volgens hen is het een ontoelaatbare beperking van de Grondwet zijn en rekt het de bevoegdheden van de burgemeester onnodig op. ‘Het is de taak van de gemeente alleen bevoegdheden in te zetten als daar een duidelijke wettelijke basis voor is’, stelt Gerritsen. ‘We hebben er scherp over gedebatteerd in een commissievergadering en toen kon de burgemeester niet uitleggen wat het middel toevoegt aan wat er al aan online opruiing wordt gedaan via het strafrecht.’

Strafrecht

Ze wijst op de reactie van de Haagse burgemeester Jan van Zanen op de recente bezetting van de A12, waarbij aankondigers van de bezetting werden opgepakt en vervolgd, waarna Van Zanen een gebiedsverbod oplegde. ‘Er kan dus wel degelijk via de strafrechtelijke route worden ingegrepen wanneer online wordt opgeroepen tot lokale ongeregeldheden, zonder dat verder uitbreiden van de bevoegdheden van de burgemeester nodig is.’ Voor de rivaliserende jongeren, die steeds vaker messen met zich meedragen, is al een aanpak bedacht, vertelt Gerritsen. ‘De achtergrond van online opruiing komt bijvoorbeeld voort uit teksten van drillrapgroepen.’ Niet dat Gerritsen de gehele muziekuiting afkeurt. ‘Maar er zitten nare uitwassen tussen.’

Soft

Die aanpak wordt regionaal ingezet met de gemeenten Delft, Den Haag en Zoetermeer en er is daarin aangekondigd dat zij ook het online gebiedsverbod willen inzetten in de aanpak. Hart voor Delft (ook 6 zetels, WB) heeft eerder schriftelijke vragen gesteld om het online gebiedsverbod toe te passen en daarop heeft de burgemeester positief gereageerd. ‘Later is het instrument in de aanpak terechtgekomen. Ik zeg tegen hen: het voegt niets toe. En als je het doet, dan krijgen mensen thuis een brief over een dwangsom als ze online opruien. Dat is misschien nog wel softer dan de strafrechtelijke aanpak. Jongeren zijn daar minder van onder de indruk dan als de politie bij hen voor de deur staat.’

Landelijk

De motie verzoekt de burgemeester om geen online gebiedsverbod op te leggen voordat daar een juridische basis voor is. Het is volgens Gerritsen beter om de landelijke kaders te volgen dan op lokaal/regionaal niveau losse experimenten uit te voeren die juridisch onhoudbaar blijken te zijn. ‘Ik snap wel dat meer toezicht op online opruiing nodig is. Daar is men landelijk al mee bezig.’ Ze wijst erop dat wordt gekeken naar de uitbreiding van de Autoriteit Terroristisch en Kinderpornografisch Materiaal (ATKM). ‘Die heeft de bevoegdheid om schadelijke content supersnel op te sporen, sancties op te leggen en verwijderingsbevelen uit te vaardigen.’

Rechtsstaat

Maar het meest aan het hart gaat haar toch wel dat politici de verantwoordelijkheid hebben om zich aan de wet te houden. ‘Ik vind het zorgelijk als ik kijk naar hoe vaak politici het laten afweten in hun beleid en de gang naar de rechter gemaakt moet worden omdat het beleid dan niet blijkt te voldoen aan de wet. Dat is zorgwekkend voor het vertrouwen in de politiek. Wij hebben als politici de verantwoordelijkheid om beleid te toetsen: past dit wel in onze rechtsstaat?’ Bij het schrijven van dit bericht was nog niet bekend of Gerritsen voldoende partijen achter zich krijgt voor een meerderheid in de raad. Die stemt er vanavond over.

UPDATE 10 MAART 2023

In de vergadering van donderdag 9 maart heeft de meerderheid van de raad ingestemd met de motie 'Geen onwettig online gebiedsverbod'. De motie werd uiteindelijk ingediend door D66, STIP, Onafhankelijk Delft, Volt, SP en GroenLinks en riep burgemeester Marja van Bijsterveldt op een dergelijk verbod niet op te leggen, voordat er een juridische basis voor is. De burgemeester liet echter weten dat ze daar niet op wil wachten, maar ook dat ze alleen een online gebiedsverbod in zal stellen na 'een zorgvuldig afwegingsproces'.