‘De raad doet het zo gek nog niet’

Te veel jargon, te veel aandacht voor details en vooral, vergaderingen zonder conclusies. Op het eerste gezicht lijken de Mystery Burgers, die voor Binnenlands Bestuur 85 raadsvergaderingen bezochten, gehakt te maken van het niveau ervan. Toch concluderen de auteurs dat het eigenlijk heel goed gaat met de gemeenteraad.

Op weg naar de raadsverkiezingen

Nederland gaat in 2014 naar de stembus om nieuwe gemeenteraadsleden te kiezen. Op weg naar 19 maart besteedt Binnenlands Bestuur aandacht aan een groot aantal aspecten die verband houden met deze verkiezingen.

Een raadslid dat gillend en schreeuwend door de beveiliging naar buiten wordt geëscorteerd, raadsleden die drukker bezig zijn elkaar onderuit te halen dan toezicht te houden op het college. Maar ook raadsvergaderingen die een vrolijk schouwspel zijn voor deelnemers en publiek en veel oprecht betrokken raadsleden die wat voor hun gemeente willen betekenen. De afgelopen twee jaar bezochten debattrainer John Bijl en journalist Kemal Rijken als Mystery Burgers iedere week een raadsdebat. Hun tour de force bracht ze naar 85 gemeenten, verspreid over het hele land. Voor Binnenlands Bestuur schreven ze daar wekelijks een column over. Die columns zijn nu gebundeld in een boek, De Mystery Burger.

Uit de verhalen van de Mystery Burgers blijkt dat er nogal wat schort aan de kwaliteit van het debat in de gemeenteraad. Toch is de algehele conclusie van Rijken en Bijl opvallend positief. ‘Er kunnen dingen beter. Maar met het fundament van onze democratie, met de raad als hoogste orgaan van de gemeente en als eerste overheid van het land, is niets mis’, zegt Bijl. ‘Wel hebben veel mensen verkeerde verwachtingen. De raad is bedoeld voor meningsvorming, voor kaders stellen, voor het vertalen van politieke visies naar de realiteit van de straat. Maar vaak wordt verwacht dat raadsleden dossiers tot op de komma kennen. Veel raden laten zich ook verleiden tot Tweede Kamertje spelen door brede debatten te voeren over zaken waar ze niet over gaan. En wethouders doen daar aan mee door raadsleden te overdonderen met informatie die ze niet moeten hebben.’

Voor de raadsleden zelf zeggen de Mystery Burgers over het algemeen alleen maar bewondering te hebben. Rijken: ‘Ik zie nog altijd duizenden raadsleden tegen een schamele vergoeding al hun vrije tijd in het wel en wee van hun gemeente steken. En voor het overgrote deel zijn het mensen met inzicht, met hersens.’

Vergoeding
Hij vindt dan ook dat er wel iets aan de vergoeding van raadsleden zou mogen gebeuren. ‘Raadsleden in grote steden worden geacht 20 uur aan dit werk te besteden, en in kleinere plaatsen een uur af acht. Bijna alle raadsleden besteden echter tweemaal zoveel uren aan het raadswerk dan waarvoor ze een vergoeding krijgen. De vergoeding hoeft niet omhoog, maar die zou wel betaald moeten worden voor een reëel aantal uren.’

Voor de komende gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart wordt een schamele opkomst voorspeld. Waarom is de belangstelling voor de gemeenteraad zo gering? Bijl: ‘Na al de raadsdebatten die we hebben gezien moet ik eerlijk zeggen dat de importantie er ook niet bepaald van afstraalt. De vergaderingen zijn complex, de debatten ook. Je kunt er als burger vaak niet zomaar even invallen. Je hebt niet direct de indruk dat hier over het lot van de gemeente wordt besloten.’

Moet het dan allemaal wat leuker worden? ‘Nee’, zegt Bijl. ‘Maar de raad zou wel wat duidelijker mogen maken dat de besluiten die worden genomen in het belang zijn van de burger. Ik vind het een verademing als ik een raadslid hoor zeggen: maar dit voorstel gaat onze inwoners verdorie wel 25 euro per persoon kosten.’ Het hoeft niet populistischer, wel aansprekender, meent Bijl. En dichter bij de burger, vult Rijken aan. ‘Je ziet nu vaak dat de burger pas komt opdagen bij de gemeenteraad als het al bijna te laat is, als het zwembad dichtgaat, de sportclub wordt opgeheven. Die burger had zich al veel eerder in het proces moeten uitspreken, maar die weet dat niet. Ook omdat de lokale politicus nooit de moeite heeft genomen om aan het begin van de besluitvorming naar de burger toe te gaan en te vragen: hoe denken jullie eigenlijk over het belang van sport in deze gemeente?’

Pek en veren
De Mystery Burgers hebben verschillende keren het verwijt gekregen dat ze zelf niet goed op de hoogte waren van de dossiers. Dat geven Bijl en Rijken grif toe, want zij zien het ook niet als hun taak de lokale dossiers uit hun hoofd te kennen. Ze beoordelen immers de kwaliteit van het debat, niet de inhoud. Maar buiten deze kritiek kregen de Mystery Burgers ook vaak te horen dat hun kritiek terecht was en dat het debat voortaan anders zou verlopen. Eén keer werd hun bezoek geëerd met een dreigement hen met pek en veren het dorp uit te jagen.

De Mystery Burger
ISBN: 978-90-13-12088-2. Aantal pagina’s: 284. Prijs € 28,50