Wie krijgt de sleutel voor herindeling?

De kwestie-Renswoude is plotseling door het optreden van minister van Binnenlandse Zaken Piet Hein Donner (CDA) bepalend voor het herindelingsbeleid.

Het ontbreken van draagvlak in Renswoude, dat zich altijd heeft verzet tegen de herindeling met Scherpenzeel en Woudenberg, was voor Donner doorslaggevend om de herindeling in de Gelderse Vallei in te trekken. Dat er ook twee gemeenten zijn die voorstander zijn van herindeling, was voor Donner van ongeschikt belang.

Het is logisch dat vanuit de Tweede Kamer de minister ter verantwoording wordt geroepen. Is een voorstel voor gemeentelijke herindeling een democratisch sommetje waarbij het voldoende is dat één gemeente tegen is? Als dat het geval is, neemt minister Donner ook afstand van de afspraken in het toetsingskader voor gemeentelijke herindeling. Volgens dat toetsingskader is ‘regionaal belang’ een van de criteria voor herindeling. Dat wil zeggen: als het in het belang is van de regio en de regionale bestuurskracht dat de gemeenten samengaan, is de keuze voor herindeling acceptabel zelfs als één van de betrokken gemeenten - dat is meestal de kleinste - zich verzet.

Het Renswoude-debat gaat dus over meer dan de vraag of herindeling van onderop moet plaatsvinden; daarover is eigenlijk iedereen het eens. Aan de orde is vooral of het oordeel van één tegenstander zwaarder weegt dan van twee of meer voorstanders. En of er voor de provincie nog een rol is weggelegd om in dat geval van onderop toch een herindeling tot stand te brengen.

De uitkomst van Renswoude-debat is niet alleen van belang voor het zelfstandig voortbestaan van deze piepkleine Utrechtse gemeente (4.500 inwoners). Het raakt de herindelingsvoorstellen in de Krimpenerwaard (Nederlek tegen) en Goeree-Overflakkee ( Goedereede kiest voor bestuurlijke zelfstandigheid), maar ook herindelingsplannen elders, zoals tussen Harenkarspel, Schagen en Zijpe, waar vooral bestuurlijk-politiek Zijpe grote moeite heeft met het samengaan in een grotere regiogemeente. Kortom, het Renswoude-debat bepaalt wie de sleutel voor herindeling in handen krijgt.