Dagdromen over echte democratie

Bregman over goed bestuur

De kern van dit boek vormt de volgens Bregman onterechte veronderstelling die aan veler wereldbeeld ten grondslag ligt, namelijk dat mensen niet deugen. Dat is ook de basis in de vormgeving van veel overheidsbeleid, gericht op voorkomen en uitbannen van fraude en oneigenlijk gebruik van wetten, regels, fiscale voorzieningen en zo veel meer. Het wantrouwige mensbeeld staat aan de wieg van een soms grenzeloze controle- en verantwoordingsplicht tussen bestuursorganen onderling en tussen bestuur en burger, waarmee we vaak aan de bedoeling van een subsidieregeling, bijstandsuitkering of overgedragen taak voorbijgaan en tijd, geld en moeite steken in het bewijzen dat we iets niet verkeerd uitvoeren.

Best nieuwsgiering was ik daarom wat Bregman te melden heeft over ons bestuur, in het bijzonder zijn hoofdstuk 15: ‘Zo ziet een echte democratie eruit.’ Verrast hij daar ook met doordachte, eigenzinnige frisse ideeën? Dat valt helaas niet mee. In een vrij compact hoofdstuk signaleert hij slechts enkele losse aspecten van ‘anders’ ingericht bestuur.

Zijn eerste idee betreft de burgerbegroting, waarin alle burgers meedenken met de besteding van uitgaven, een thema dat hij bespreekt aan de hand van twee steden in Venezuela en in Brazilië. Daar deed het idee enkele jaren opgeld, maar inmiddels is het er alweer ter ziele. En ook in ons land wil het er niet erg mee vlotten.

Verder gaat hij in op het idee van het collectief beheren van gemeenschappelijke ruimtes, de ‘commons’, aan de hand van het levenswerk van Elinor Ostrom, de eerste vrouw die de Nobelprijs voor economie kreeg en wier idee her en der navolging krijgt in het lokaal bestuur.

En tot slot een warme beschrijving van het fonds in Alaska waaruit alle inwoners de opbrengsten van de oliewinning delen, enkele duizenden dollars per jaar.

Drie interessante ideeën over eigentijds bestuur, maar daar blijft het helaas ook bij en dat is jammer, zeker voor een pretentieuze denker en een hoofdstuk dat claimt te vertellen ‘hoe een echte democratie er uit ziet’. Er zijn gelukkig inmiddels ook andere, krachtige pleitbezorgers opgestaan voor nieuwe vormen van begrotingsbesluitvorming, interactieve beleidsvorming en bestuur of moderne vormen van burgerbetrokkenheid, alsook experimenten met het toevertrouwen van middelen aan daklozen als alternatief voor betuttelende voorzieningen. Prima werk, over vallen en opstaan, evalueren en verbeteren, hulde voor alle doorzetters. Dáár zit heus nog eens een goed boek in.

Citaat uit het boek: ‘Het zijn niet de maatpakken die hier komen en ons vertellen wat we moeten doen. Wij zijn het. Ik ben een eenvoudig man maar ik heb meegedaan vanaf het begin.’

De meeste mensen deugen; Rutger Bregman, De Correspondent, 2019, 528 pagina’s, 25 euro