Commissie-‘Berends’ bepaalt zelf geheimhouding

De Gelderse Provinciale Staten hebben ingestemd met een begeleidingscommissie die ervoor moet zorgen dat geheimhouding en vertrouwelijkheid gewaarborgd is rond het onafhankelijke externe onderzoek naar het mogelijke ongewenste gedrag van commissaris van de koning John Berends. Ook met de dekking van de kosten van het onderzoek, maximaal 215.000 euro, waren de Staten akkoord.

Geheimhouding opleggen

De commissie bestaat uit de drie plaatsvervangend voorzitters van de Gelderse Provinciale Staten: Mark Smits (VVD, commissievoorzitter), Daisy Vliegenthart (CDA) en Fokko Spoelstra (PvdA). Met het mandaat mogen zij alle handelingen verrichten die ‘dienstbaar’ zijn aan de uitvoering van het eerder genomen Statenbesluit om het onafhankelijke externe onderzoek naar Berends in te stellen. Tegelijk vroeg de commissie om op grond van artikel 82 van de Provinciewet te worden ingesteld, omdat zij dan bevoegd is om geheimhouding op te leggen. De commissie vroeg Provinciale Staten ook om de bevoegdheid over te dragen, zodat zij zelf kan besluiten in beslotenheid te vergaderen. De commissie kan zo op grond van artikel 5.1 Woo geheimhouding opleggen op (delen van) het onderzoek.

'Ongemakkelijk' besluit

Niet alle partijen waren het eens met het voorstel. PVV-fractievoorzitter Marjolein Faber noemde het besluit ‘ongemakkelijk’, zoals zij de hele kwestie rond het op non-actief zetten van cdk John Berends ‘ongemakkelijk’ vindt. Ze vroeg zich af hoe onafhankelijk de commissie eigenlijk is, nu het gaat om de drie ondervoorzitters, een mandaat wordt gevraagd om in beslotenheid te vergaderen en de commissie geheimhouding kan opleggen op delen van het onderzoek. Voor Faber ging de alarmbel helemaal rinkelen, toen ze las dat de commissie Gedeputeerde Staten om informatie of inlichtingen kan verzoeken die de commissie aan het onderzoeksbureau kán verstrekken. ‘Hiermee plaats je een politiek filter dat invloed kan hebben op de onderzoeksresultaten’, vindt ze.

Kans op reputatieschade

Voor de Staten is niet zichtbaar wat de commissie uitvoert, maar het is uiteindelijk wel aan de Staten om conclusies te verbinden aan de onderzoekresultaten, interpreteerde ze het voorstel. Ze leest ook dat het onderzoek plaatsvindt onder verantwoordelijkheid van PS. ‘We weten niet wat er gebeurt, maar we zijn wel verantwoordelijk. Dat is niet alleen in de politiek een heel groot risico, maar ook voor het onderzoeksbureau. De kans op reputatieschade is groot.’

Niet elk 'wissewasje' voorleggen

Volgens Smits dient de commissie ervoor te zorgen dat mensen in veiligheid en vertrouwelijkheid kunnen vertellen over hun ervaringen en moet de cdk ook met die waarborg kunnen reageren. ‘Het is nu niet mogelijk geheimhouding op de stukken op te leggen. We zouden dan voor elk “wissewasje” terug moeten naar PS. Daarom vragen wij u ons dat mandaat te geven.’ Met het instellen van de commissie naar artikel 82 van de Provinciewet kan de commissie wel informatie van GS verkrijgen. ‘Het gaat om het aftikken van praktische zaken. Verdoezelen is hier niet aan de orde. We doen dit allemaal om een zo zorgvuldig mogelijk onderzoek te garanderen.’

Staatsrechtelijk is 'zuiverder'

Faber wil weten waarom een onderzoeksbureau zelf geen informatie bij Gedeputeerde Staten kan opvragen. Volgens voorzitter Smits kan een onderzoeksbureau ook informatie opvragen bij GS, maar dan op privaatrechtelijke wijze. ‘Wij willen het op staatsrechtelijke wijze. Dat vinden wij zuiverder.’ Op de vraag van Statenlid Lester van der Pluijm (Partij voor de Dieren) of het mogelijk is dat de commissie informatie niet naar het onderzoeksbureau doorstuurt, antwoordt Smits dat dit mogelijk is, maar ‘dat dit niet zal gebeuren’. ‘U moet erop vertrouwen dat we alle informatie doorsturen’, zegt hij tegen Faber die daaruit concludeert dit niet te controleren valt. ‘Dat klopt’, zegt Smits. ‘Maar ik hoop dat u ons vertrouwt.’ Dat blijkt bij de stemming niet het geval. De PVV stemt als enige tegen het voorstel en de dekking van de onderzoekskosten. Die kosten komen uit de algemene middelen en worden gemaximeerd op 215.000 euro.

Vertrouwelijk verslagen inzien

Uiteindelijk stemmen ook JA21 en de Partij voor de Dieren in met het initiatiefvoorstel én de dekking. Gerben Hillebrand van JA21 wilde wel eerst de toezegging dat Provinciale Staten vertrouwelijk de verslagen van de commissie in kunnen zien. Smits meldt dat de verslagen zullen worden opgeslagen bij de griffie. ‘Die kunt u vertrouwelijk inzien, net als een logboek met alle informatie die bij de commissie binnenkomt.’ Van de Pluijm stelt in zijn stemverklaring dat er nu een toezegging is dat de commissie geen filterfunctie vervult. Omdat verslagen van de vergaderingen van de commissie ook door de Provinciale Staten kunnen worden ingezien, stemt zijn fractie in met het instellen van de commissie en de dekking van de kosten voor het onderzoek.