Commissarissen in honderden comités

Commissarissen van de koningin in ons land hebben zitting in honderden comités van aanbeveling. Vaak gaat het om initiatieven, maatschappelijke organisaties en culturele instellingen die door provincies worden gesubsidieerd. Toch is over deze ceremoniële functies vrijwel niets terug te vinden op de provinciale websites.

CDA’er Léon Frissen, commissaris in Limburg, is het meest transparant: op de website van zijn provincie is alles overzichtelijk gerangschikt en daardoor gemakkelijk terug te vinden. Hij is hiermee de enige commissaris die ook erefuncties actief publiceert. Bij zijn collega’s is het zoeken naar een speld in een hooiberg - niet alleen voor burgers, maar soms ook voor de eigen ambtenaren.

Commissaris Clemens Cornielje van Gelderland kwam in moeilijkheden nadat GS een omstreden subsidie hadden verleend aan het Gelders Opera- en Operette Gezelschap (GOOG). Cornielje bleek lid van het comité van aanbeveling van dit gezelschap, maar zei hiervan zelf niet op de hoogte te zijn. Gelderland was vervolgens niet in staat om snel een accuraat overzicht te verstrekken van Cornieljes ceremoniële functies. Volgens de Gelderse commissaris ‘moet worden uitgezocht’ in welke comités van aanbeveling hij precies zit.

Naar aanleiding van de kwestie in Gelderland inventariseerde Binnenlands Bestuur hoe het ligt bij andere commissarissen van de koningin. Aan alle provincies werd twee weken geleden gevraagd om een compleet overzicht van de neven- en ceremoniële functies van de commissaris. Behalve Gelderland, kon elke provincie hieraan uiteindelijk voldoen.

In veel gevallen blijkt centrale registratie te ontbreken, en moesten de overzichten door ambtenaren worden samengesteld. Sommige provincies hadden hier ruim een week voor nodig. Een van de provincies moest een ambtenaar, belast met externe betrekkingen, bellen op zijn vakantieadres om toegang te krijgen tot het meest actuele bestand met ceremoniële functies van de commissaris. Bij ere- of ceremoniële functies gaat het om lidmaatschappen van comités van aanbeveling en beschermheer- of beschermvrouwschappen.

Meestal verbindt de commissaris uitsluitend zijn of haar naam aan de bewuste organisatie, zonder dat concrete activiteiten worden ondernomen. Nevenfuncties waarvoor commissarissen daadwerkelijk werkzaamheden verrichten, staan wel allemaal op internet. Hierbij wordt bijna altijd vermeld of het gaat om bezoldigde of onbezoldigde taken. Ook staat erbij of het functies zijn die voortvloeien uit het ambt, of dat ze op persoonlijke titel worden vervuld.

De bedragen die commissarissen voor hun bijbanen incasseren, worden niet genoemd. Naar aanleiding van de commotie in Gelderland, is het overzicht met nevenfuncties van Cornielje op de provinciale website inmiddels geactualiseerd. Aanvankelijk werden drie functies vermeld, sinds deze week zijn dat er dertien, waarvan zes op verzoek van het Rijk. De ‘circa 50’ comités van aanbeveling en beschermheerschappen van Cornielje ‘worden zo spoedig mogelijk ingevuld’.

Openheid

Een woordvoerder van Léon Frissen legt uit dat de Limburgse commissaris streeft naar maximale openheid: ‘Uit het oogpunt van transparatie vindt de gouverneur het belangrijk om te laten zien waarmee hij bezig is. Het vermelden van erefuncties hoort daar bij.’ CDA’ster Hanja Maij-Weggen heeft sinds haar aantreden als commissaris in Noord-Brabant, in 2003, in totaal 149 ceremoniële functies aanvaard, blijkt uit het aan Binnenlands Bestuur verstrekte overzicht.

Andere veelgevraagde commissarissen zijn Geert Jansen (Overijssel, CDA) met 102 aanvaarde erefuncties sinds zijn aantreden in 2002, en Max van den Berg (Groningen, PvdA) met 96 beschermheerschappen en lidmaatschappen van comités van aanbeveling sinds najaar 2007. Volgens Maij’s woordvoerder Reijnen is het accepteren van ceremoniële functies ‘een administratieve aangelegenheid’.

‘We kijken naar bijvoorbeeld eventuele maatschappelijke gevoeligheid, en verder moet het gaan om algemeen maatschappelijk aanvaarde doelen’, zegt Reijnen. ‘Als er met een aanvrager geen rare dingen aan de hand zijn, is de commissaris heel welwillend. Voorwaarde is wel dat er een duidelijk raakvlak met Brabant moet zijn. Zeer lokale, kleinschalige initiatieven of organisaties komen meestal niet in aanmerking, tenzij bijvoorbeeld een burgemeester dit om specifieke redenen vraagt. Het is allemaal niet zo heel scherp omlijnd, maar over het algemeen moet het wel een wat bredere uitstraling hebben.’

De op 1 mei 2009 in Drenthe aangetreden PvdA’er Jacques Tichelaar is de enige commissaris van de koningin die geen enkele ceremoniële functie bekleedt. Leen Verbeek (PvdA), sinds november 2008 commissaris in Flevoland, is lid van slechts vier comités van aanbeveling. Jan Franssen (Zuid-Holland, VVD) is koploper als het gaat om het aantal bezoldigde nevenfuncties: hij bekleedt er elf.

Zie voor het complete overzicht van alle door commissarissen beklede neven- en ceremoniële functies www.binnenlandsbestuur.nl/nevenfuncties.