‘Wob is er niet voor de handel’

De Wob moet gewijzigd, vinden minister en gemeenten. De wet wordt lukraak gebruikt, indieners hoeven geen belang te hebben en de behandeling is duur. Aan Wob-verzoeken met commerciële doeleinden moet volgens sommige gemeenten een einde komen.

Minister Donner (CDA, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) moet ieder gebruik van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) voor commerciële doeleinden onmogelijk maken. Donner heeft in februari weliswaar aan de Tweede Kamer toegezegd op korte termijn met maatregelen te komen om misbruik van de Wob te voorkomen, maar wethouder Bert Euser (Echt voor Albrandswaard, Burger en Bestuur, Financiën en Economie) van de gemeente Albrandswaard vreest dat de minister niet ver genoeg zal gaan.

Wethouder Euser stuurde minister Donner eind maart een brief met het dringende verzoek de Wob te ‘decommercialiseren’. Directe aanleiding voor zijn brief was het Wobverzoek van onderzoeksbureau D-Base uit Bergen op Zoom eind vorig jaar aan Albrandswaard om gemeentelijke geo-, milieu- en bodemgegevens. Euser: ‘Het bedrijf gaf aan dat het deze informatie nodig heeft voor een database die ze vervolgens commercieel exploiteert. De klanten van D-Base verkrijgen zo een unieke marktpositie. Dat gebeurt ten koste van gemeenten die deze informatie op kosten van de belastingbetaler gratis moeten leveren. De bodemrapportages hebben de gemeente 4 duizend euro per stuk gekost. Het Wob-verzoek betreft driehonderd rapporten. We konden dat Wob-verzoek niet weigeren, ook konden we er geen reële vergoeding voor vragen. Dat is onverteerbaar, want wat we doen, is het uitdelen van gemeenschapsgeld aan bedrijven. Deze problematiek gaat in de toekomst vaker spelen, nu gemeenten in veel gevallen zijn belast met basisregistraties. Het is duidelijk dat de wet uit 1991 niet meer past in de automatiseringspraktijk van 2011. De wet moet gewijzigd, waarbij gemeenten handelingsvrijheid dienen te krijgen.’

Loopjongen

Dat de Wob niet meer past in het huidige tijdsgewricht, vinden ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en minister Donner. Hoewel de rechter in Den Haag heeft bepaald dat gemeenten geen leges in rekening mogen brengen voor Wob-verzoeken (kopieerkosten mogen wel worden verrekend), adviseert de VNG gewoon door te gaan met het heffen van leges. De Wob is volgens de VNG immers ‘geen vrijbrief om de gemeente als onbetaalde loopjongen in te schakelen voor het vergaren van informatie’.

Op vragen van de PvdA-Kamerleden Kuiken en Heijnen eind vorig jaar over het uitvoeren van een Wob-verzoek bij de politie voor het vervullen van een commerciële sms-dienst, antwoordde minister Donner dat hij niet weet of het aantal Wob-verzoeken voor commerciële doeleinden stijgt. Hij kondigde wel aan met een brief te komen om oneigenlijk gebruik van de Wob te voorkomen. Hierin zal hij ook ingaan op de afhandeling van omvangrijke Wob-verzoeken, mede in het licht van de ‘effectieve en compacte overheid’. De Kamerbrief wordt eind deze maand verwacht.

Wethouder Euser in Albrandswaard is niet de enige bestuurder die zich stoort aan het commerciële gebruik van de Wob. Waar Albrandswaard geen kans zag om het Wob-verzoek van D-Base te weigeren, deed Woensdrecht dat eind vorig jaar wel. Volgens deze West-Brabantse gemeente dienen Wob-verzoeken te slaan op documenten over bestuurlijke aangelegenheden en was het commerciële verzoek in strijd met de aard en strekking van de Wob. Twee weken later kreeg het college een brief van D-Base waarin het bedrijf haarfijn uitlegde dat informatiegegevens over de bodem wel degelijk betrekking hebben op het openbaar bestuur ‘in al zijn facetten’ en dat het commerciële hergebruik van informatie is geregeld in Europese regelgeving en waarvoor de Wob in 2005 zelfs is aangepast. ‘Een week later stuurde Woensdrecht ons de gegevens’, zegt D-Base directeur Remco Dolman.

Grondgegevens

D-Base in Bergen op Zoom heeft sinds eind 2010 zo’n honderd gemeenten een Wob-verzoek om gronddocumenten gedaan. Het bureau ziet brood in de grondgegevens omdat hypotheekverstrekkers volgens Dolman een onderzoek eisen naar de milieuverontreiniging van een perceel waarop zij hypotheek gaan verstrekken. Vanaf januari 2011 zijn burgers verplicht om deze informatie op te vragen.

‘Wij gaan deze informatie daarom aan de burger leveren. En we verkopen die gegevens aan makelaars en taxateurs’, aldus Dolman. En dat is volgens hem geen oneigenlijk gebruik van de Wob. ‘Milieugegevens moeten op grond van Europese regels openbaar worden gemaakt en mogen ook worden doorverkocht en commercieel gebruikt. Gemeenten kunnen wat ons betreft wel de kosten in rekening brengen voor het afhandelen van het Wob-verzoek. Die kosten moeten in verhouding staan tot de tijd die gemoeid is met het verzamelen van de informatie.’

Veel aangeschreven gemeenten hebben volgens Dolman inmiddels hun grondgegevens aangeleverd. ‘Sommige willen ook graag informatie van ons terug ontvangen. We vragen namelijk niet alleen data, maar zijn ook bereid om informatie te delen. Voor deze gemeenten bouwen we op onze kosten een webportal. Gezien de hoeveelheid verschillende formaten en de matige kwaliteit van de bodemgegevens, is het uniform maken van de data meer werk dan we hadden gedacht.’

Gemeenten verzamelen de bodemdata niet op een uniforme wijze. D-Base zou willen dat het Rijk een ondersteunende rol ging spelen bij de geldbesparende uniformering, hoewel de overheid volgens Dolman een aversie heeft tegen het beschikbaar stellen van informatie. Dolman: ‘Zo halen wij openbare informatie van de website overheid.nl. Dat is echter enkele weken geleden voor ons geblokkeerd. Nederland loopt voorop bij het verzamelen van data om er vervolgens bovenop te gaan zitten en niet vrij te geven. NASA heeft ons toegang gegeven tot zeer waardevolle informatie afkomstig van hun satellieten. Het is moeilijk te begrijpen dat een Nederlandse gemeente lastiger toegankelijk is dan NASA in Amerika.