Code Oranje de barricades op

Beweging van Bert Blase doet mee aan Statenverkiezingen

Als Tubbergen en Kaag en Braassem burgers aan het roer kunnen zetten, waarom gebeurt het dan niet in Den Haag? Niet omdat het niet zou kunnen, maar omdat de Haagse systeemwereld burgers niet vertrouwt en geen ‘beginspraak’ duldt. ‘De minister van Binnenlandse Zaken moedigt gelukkig lokale initiatieven aan, maar Den Haag blijft buiten beeld. Dat moet echt veranderen.

De nieuwe democratie hoort ook in ons parlement thuis’, zegt waarnemend burgemeester van Heerhugowaard en gezicht van de Code Oranje-beweging Bert Blase (59), die naar Hotel Akersloot is gereden om te vertellen over de stoutmoedige verkiezingsplannen van Code Oranje. Wie Blases onlangs gepubliceerde roman Het verhaal van de wereld, en het ontstaan van Code Oranje heeft gelezen, kon aanvoelen dat de nieuwe democratische beweging het hogerop zou zoeken.

Een politicus die schrijft dat de ‘traditionele politiek failliet is’, schrijft dat niet voor niets. Eerst mogen de provincies bij de Statenverkiezingen van 20 maart volgend jaar proeven van de burgerzeggenschap. De provincie was niet zijn eerste doelwit. Bert Blase: ‘Lokaal is er heel wat aan de hand, maar landelijk loopt het enorm achter. Mijn idee was daarom om de landelijke boom op te schudden en in de arena van de Tweede Kamer te laten zien dat het anders kan. Toen ik dat had voorgesteld, zeiden anderen: “Volgend jaar zijn de Statenverkiezingen; wij willen ook gewoon de Staten in.” Daar had ik helemaal niet aan gedacht, maar als er energie is: doen.’

De energie is er volop in Noord-en Zuid-Holland, waar Code Oranje in ieder geval op de kieslijst zal prijken. In Gelderland doet de beweging waarschijnlijk ook mee, en in Overijssel, waar ook volop burgerinitiatieven zijn, misschien. Bert Blase, nog steeds lid van de PvdA: ‘Code Oranje is zeker niet alleen een Randstedelijk dingetje en ik ben ervan overtuigd dat het in iedere provincie zou kunnen, maar we moeten het wel goed organiseren en mensen op tijd kunnen samenbrengen. Als we het doen, dan doen we het goed.’

IJverige ambtenaar
Als het balletje na deze week flink gaat rollen, zou het volgens Blase zomaar kunnen dat ook andere provincies opstaan. ‘Waar we dan als het ware in een soort proeftuin zullen laten zien hoe de nieuwe democratie op provinciaal niveau kan werken. Het wordt een fluwelen revolutie. De burgerzeggenschap heeft namelijk niet alleen invloed op de politiek en het bestuur, maar net zo goed op de ambtenarij. Het is afgelopen met het beeld van de ijverige ambtenaar die achter zijn bureau regels maakt. Er ontstaat een nieuw soort ambtenaar die als intermediair tussen burgers en bestuur de straat op gaat. Niet omdat ík dat wil, maar omdat de samenleving daarom vraagt.’

In de ‘provinciale proeftuinen’ zal de democratie wat hem betreft zonder ideologisch gehakketak thematisch worden georganiseerd. Blase: ‘Ik voel geen enkele behoefte om partijen de les te lezen of tegen de gevestigde orde aan te schoppen. Ik ben in die orde burgemeester en ik zie dat mensen zich overal in het zweet werken om er wat van te maken.’ Dat ziet hij in de provincie, en in het Haagse. ‘Dat is zeer te waarderen, maar ik zie óók dat de samenleving andere manieren van doen heeft ontwikkeld waar het systeem geen antwoord op geeft.

Natuurlijk weet ik best dat die samenleving vol zit met tegengestelde ideeën en belangen. Ik zou haast zeggen: vertel mij wat. Tegelijk merk ik als lokaal bestuurder dat er met een andere aanpak, waarbij je verschillende inzichten gebruikt als bouwstenen voor de beste oplossing, dingen kunnen gebeuren die je in het oude systeem van competitiedrang en profilering niet voor mogelijk had gehouden.’

Maar dan moet de politiek wel de samenleving in, vindt Bert Blase. Niet voor de vorm (‘wij horen u’) of omdat het erbij hoort in een verkiezingscampagne, maar omdat het de reden van je bestaan is. En ook niet om standpunten te verkopen, maar om inzichten op te doen. De Code Oranje-voorman: ‘In al mijn jaren als raadslid en later als burgemeester, heb ik de groepen opgezocht die niet van nature de weg naar het gemeentehuis of de politieke arena weten te vinden. Realiseer je dat slechts 2 procent van de Nederlanders lid is van een politieke partij, van wie vervolgens zo’n 10 procent actief is. Wij willen de resterende 99,8 procent van Nederland in positie brengen om mee te agenderen.’ Hoe dan? ‘We gaan agenda’s vormen. In de verkiezingstijd, maar ook daarna. Dat is nog nooit vertoond. In Noord-Holland gaan vrijwilligers als start minstens honderd willekeurige mensen indringend interviewen.

In Zuid-Holland doen we dat digitaal, en gaan we door naar een burgertop. In Gelderland willen we aanschuiven bij de talloze lokale initiatieven. Wat vindt u belangrijk in het leven? Wat zou op de politieke agenda moeten staan? Eerst vraagstukken ophalen en agenderen. In een volgende fase denken we met die mensen na over oplossingen. We nemen niet op voorhand partijpolitieke standpunten in, maar we werken van onderop. Zo gaan we het in de provincies doen, en zo gaan we daarna ook een agenda voor Nederland maken.’

Geen partijdiscipline
Is Bert Blase niet bang dat hij voor de Plus in Beverwijk, om maar een dwarsstraat te noemen, dingen hoort die hij liever niet wil horen? ‘Ik wil alles horen’, zegt hij opgewekt. ‘Ik geloof er helemaal niet in dat je een beest wakker maakt dat je niet wakker wilt maken. Ik geloof dat je beesten oproept als je mensen géén eigenaarschap geeft. Als je mensen eigenaarschap aanbiedt en ze vertrouwt, dan gaan ze minder zomaar wat roepen. Als je onderdeel wordt van het besluit, word je namelijk verantwoordelijker.’ En nu maar hopen dat zijn wens om tot een burgeragenda te komen, leeft in de wijken van het volk.

‘Als ik niet zou denken dat die wens leeft onder de mensen, dan zou ik er niet mijn ziel en zaligheid in stoppen. Ik merk als bestuurder en zie als burger dat mensen niet langer gestuurd willen worden; ze willen zelf sturen. Laat die 17 miljoen Nederlanders dat dan ook doen. Ik snap dat het ambitieus is als je die stijl afmeet aan wat we gewend zijn, maar zonder die aanpak vervaagt onze democratie.’ Code Oranje is geen partij en kent geen partijdiscipline, heeft geen overkoepelend orgaan en ook geen partijprogramma.

Doel is simpelweg hervorming van de democratie door op thema’s burgers over de politieke koers te laten beslissen. ‘Geen medezeggenschap, maar echte burgerzeggenschap’. Bert Blase: ‘Politieke partijen redeneren vanuit een overkoepelende ideologie. Dat mag natuurlijk, maar wie denkt er nog vanuit een ideologie? De meeste mensen kijken naar een vraagstuk en daar vinden ze wat van.’

Misschien is Code Oranje daarmee wel de eerste pop-up-partij (excuus, beweging). Ze heeft sowieso geen eeuwig leven, denkt Blase. ‘De beweging is een middel, geen doel’, zegt hij. ‘Als de impuls landt en het lukt ons om de lokale voorbeelden op te tillen naar het landelijke niveau, dan hebben we wellicht onze rol gespeeld. Het gaat om de manier waarop we ons land organiseren, niet om het leveren van ministers of gedeputeerden.’

Ai, dat is nou spijtig, want een ambitieus politicus moet ook zijn brood verdienen. De bedaarde Blase hakt al veel langer met het bijltje van Code Oranje, en gegarandeerd dat hij de komende maanden op allerlei forums zal worden uitgemaakt voor huichelaar, maar er zullen ook politici zijn die met hun coming out worstelen. Wat haal je je met Code Oranje op de hals? Bert Blase: ‘Ik ken inderdaad bestuurders en politici die nu wat in de melk te brokkelen hebben en die zich afvragen wat er met hun loopbaan gebeurt als ze zich uitspreken voor Code Oranje. Net als bij een echte coming out doet ieder dat op zijn eigen moment, of helemaal niet.’ Of wel.

Blase: ‘Annemarie Penn-te Strake in Maastricht, Miranda de Vries in Etten-Leur, Fons Naterop in Aalburg, Astrid Nienhuis in Heemstede, zijn bestuurders die openlijk hun sympathie uitspreken. Maar denk ook aan Herman Wijffels, die ook vindt dat we onze democratie moeten hervormen richting burgerzeggenschap.’ Zo, die zijn geout. ‘Met hun toestemming, die afspraak hebben we gemaakt’, lacht Blase. ‘En achter die bestuurders zit een kwadratisch aantal dat heeft gezegd: noem mij maar even niet.’

Generatieding
De meeste generatiegenoten van Herman Wijffels (76) hebben misschien minder affiniteit met Code Oranje. ‘Het is wel een beetje een generatieding’, erkent Blase. ‘Jonge mensen denken minder in ideologieën. Ze denken in oplossingen. Dat zie je terug in de kieslijsten. Het is een mix waarvan je droomt. Man, vrouw, culturele achtergrond, maar ook jong én oud. Die verscheidenheid is onze kracht. Er is ook geen partijcommissie die over hen oordeelt; ze kijken met elkaar hoe ze een goed team kunnen vormen.’

Zal er maar een profiteur met een vlotte babbel tussen zitten, die nooit naar een Statenvergadering gaat, en passant 1.110 euro per maand opstrijkt en Code Oranje voor aap zet. Blase: ‘Code Oranje is gestoeld op vertrouwen, maar we zijn ook geen gekke Henkie. We zijn bestuurlijk ervaren genoeg om te weten wat er in bestuurlijk Nederland gebeurt. Wij hebben het voordeel van een beweging die vernieuwend is, maar die enorm veel bestuurlijke kennis in zich draagt. Dus ja, we houden er rekening mee, maar we worden er niet door gedreven.’

Bert Blase blijft zelf waarnemend burgemeester. Hij is niet beschikbaar voor de Staten van Zuid-Holland, hoewel dat formeel wel zou kunnen, en wordt ook nergens gedeputeerde. ‘Ik heb die ambitie niet. Ik krijg in Heerhugowaard veel ruimte om mij voor Code Oranje in te zetten Zolang ze mij een goede burgemeester vinden, blijf ik graag hun burgemeester. Ik ondersteun op alle manieren de ambitie van kundige mensen die graag de provincie in gaan voor Code Oranje. Ik wil van hun ervaringen in de provincies leren om vervolgens burgerzeggenschap naar Den Haag te brengen.’

CV
Bert Blase (Eindhoven, 1959) was lijsttrekker bij de Kamerverkiezingen van De Nieuwe Partij. Vervolgens werd hij voorlichter voor de fractie van de Unie 55+. Daarna stapte Blase over naar de PvdA. In 1998 werd hij raadslid in Papendrecht. Van 2002 tot 2007 was Blase lid van de directieraad van Dordrecht. In 2007 werd hij interim-gemeentesecretaris van Alblasserdam dat hij combineerde met het directeurschap van de Drechtsteden. Van 2009 tot 2014 was hij burgemeester van Alblasserdam. In 2012 werd Blase ook waarnemend burgemeester van Hardinxveld-Giessendam en van 2014 tot 2017 waarnemer in Vlaardingen. In 2017 werd hij waarnemend burgemeester van Heerhugowaard. Bert Blase schrijft boeken. Zijn laatste: Het verhaal van de wereld, en het ontstaan van Code Oranje.