Binnenlandse Zaken trekt CdK iets te grote broek aan

Een foutje? Of een te simpel uitgevoerde infographic? Het ministerie van Binnenlandse Zaken stelt in een uitlegtekening op haar website dat de commissaris van de koning bij de sollicitatieprocedure van burgemeesters de uiteindelijke kandidaten selecteert. ‘Klopt niet’, zegt oud-burgemeester Dick de Cloe.

Minder animo

Recent opende het ministerie een speciaal platform om het ambt van burgemeester beter onder de aandacht te brengen. Binnenlandse Zaken besloot tot die stap omdat zich in de praktijk steeds minder kandidaten voor de post melden: tussen 2016 en 2023 daalde het aantal met 40 procent. In die zin is de speciale website een aanwinst. ‘Dan hoeven mensen die zijn geïnteresseerd in het burgemeestersambt niet meer alle afzonderlijke provinciewebsites te bezoeken. Zo’n platform is een geweldige vooruitgang’, zegt Dick de Cloe.

Gemeenteraad

In een stappenplan – 14 stappen in getal – wordt de weg naar het burgemeestersambt met beeld en tekst uiteengezet. Bij drie van die stappen wordt echter niet de volledige informatie gegeven. Zo valt bij stap 7 te lezen dat de commissaris van de koning de uiteindelijke selectie van de kandidaten vaststelt. ‘Zeker geeft de commissaris een oordeel over sollicitanten die hij in beginsel geschikt acht voor benoeming. Doorgaans is dat een lijst van zes à zeven namen. Maar de vertrouwenscommissie kan ook andere sollicitanten bij haar beoordeling betrekken: andere interessante namen op de groslijst, maar ook zogeheten zelfmelders: personen die zich rechtstreeks hebben gesolliciteerd bij de gemeente’, aldus De Cloe. Het is dus uiteindelijk de vertrouwenscommissie uit de gemeenteraad die daarmee de selectie vaststelt waarmee een gesprek wordt gevoerd.

Openbaarmaking

Verder staat bij de stappen 10 en 11 volgens het oud-PvdA-Tweede Kamerlid niet de vermelding dat de aanbeveling van de gemeenteraad aan de minister openbaar wordt gemaakt. Dat is al ruim 20 jaar staande praktijk, nadat de Tweede Kamer in 2000 voor een amendement van PvdA, CDA, VVD, Groen Links, D66 en SP stemde dat die openbare aanbeveling mogelijk maakt. Die openbaarheid voorkomt met name dat ‘Den Haag’ voor de buitenwereld onopgemerkt de keuze van de raad negeert en een eigen kandidaat naar voren schuift. Die gelegenheid was er toen de voordracht vanuit de gemeenteraad niet openbaar mocht worden gemaakt. Haagse politieke machthebbers maakten daar tot de eeuwwisseling veelvuldig gebruik van – naar schatting bij een kwart van alle burgemeestersbenoemingen. ‘Dat is echt verleden tijd’, benadrukt De Cloe.

Fouten

In die zin vindt hij het een gemis dat bij de stappen 12 en 13 de vermelding ontbreekt dat de minister in beginsel de aanbeveling van de gemeenteraad volgt. Alleen op zwaarwegende gronden en ook nog eens gemotiveerd kan de minister afwijken, bijvoorbeeld in het geval van procedurefouten of op grond van justitiële informatie. ‘Dat is echter zolang deze wet functioneert nog nooit nodig geweest. Vandaar dat in feite de gemeenteraad de burgemeester kiest’, aldus de voormalig burgemeesterslobbyist van de PvdA.
 

Update

Als excuus voor de omissies geldt wellicht dat de infographic waarop de stappen staan uitgelegd volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken ‘een versimpelde weergave van het daadwerkelijke proces’ is om het op een toegankelijke manier zo overzichtelijk mogelijk te maken. Het ministerie verwijst naar de circulaire Benoeming waarin de procedure in zijn volledigheid is beschreven. Die circulaire is ook via het burgemeestersplatform te lezen.

Ten aanzien van stap 7, waarin de door De Cloe gewraakte formulering over de selectieprocedure staat, laat Binnenlandse Zaken desgevraagd weten van plan te zijn de infographic te updaten om (nog) beter recht te doen aan de rol van de vertrouwenscommissie in dat proces.