Burgers nemen hun gemeente de maat

Met bijna een vol punt voorsprong is Bunschoten (41,6) voor Nederweert (40,7) de best presterende gemeente van Nederland. De top-drie wordt volgemaakt door Oud-Beijerland. Bunschoten is logischerwijs ook de best presterende gemeente in de categorie kleine gemeenten met minder dan twintigduizend inwoners. In de groep 20-50.000 inwoners is Oud-Beijerland de best presterende gemeente. Van de gemeenten met 50-100.000 inwoners komt Capelle aan de IJssel als beste uit de bus, terwijl Zwolle de best presterende 100.000+-gemeente is.

 

De prestaties van de gemeenten zijn gebaseerd op rapportcijfers van de eigen burgers op een zestal rollen van de gemeenten: de burger als kiezer, klant, onderdaan, partner, wijkbewoner en als belastingbetaler. De cijfers zijn door 151 gemeenten ingevoerd op de website waarstaatjegemeente. nl, maar daar is geen algemene eindranglijst uit opgemaakt.

 

Twee onderzoekers, Klaas Abma, adjunct-directeur van Littenseradiel en onderzoeker van integrale metingen bij gemeenten, en Arno Korsten, hoogleraar bestuurskunde aan de Open Universiteit, hebben dat voor hun binnenkort te verschijnen boek Gemeenten in rapportcijfers gedaan. ‘Wanneer je dit soort gegevens van gemeenten hebt, moet je ook laten zien wie het beste presteert en welke ranglijst dat oplevert’, aldus Abma.

 

Kiezer

 

De lage waardering die burgers geven voor hun rol als kiezer, vindt Abma opvallend. Geen enkele gemeente scoort een 7, Hattem haalt met een 6,4 het hoogste cijfer terwijl Hardinxveld- Giessendam uitkomt op een 3,8.

 

‘Van de 151 deelnemende gemeenten scoorde minder dan de helft hoger dan een 5,5 op die rol. Burgers zijn dus vaak ontevreden over hun dagelijks bestuur en over de gemeenteraden. Ze voelen zich niet vertegenwoordigd in de raad, hebben de indruk dat ze weinig invloed hebben op besluiten en dat toezeggingen door het college van burgemeester en wethouders niet worden nagekomen. Het vertrouwen in het college is dan ook niet erg groot. Dit is een punt dat vooral de fracties in de gemeenteraad zich zouden moeten aantrekken. Immers, hier staat het vertrouwen van de burger in de politiek op het spel’, aldus Abma.

 

Op de rol van de burger als wijkbewoner scoren gemeenten daarentegen juist positief. Geen enkele gemeente is daar met een onvoldoende beoordeeld. ‘De burger is dus tevreden over de gemeente waar hij woont’, aldus Abma. Verbeterpunten zijn er ook hier; met name de verkeersveiligheid en parkeermogelijkheden in buurten.

 

Abma heeft over de uitkomsten contact gehad met enkele goed en slecht presterende gemeenten. Gemeenten blijken de uitkomsten niet te zien als een uitdaging om het beter te doen. ‘Het blijft beperkt tot constateringen in de trant van “zo staan we er dus voor”. De best presterende gemeenten worden ook niet benaderd door de gemeenten uit de lagere regionen. Het lijkt er dus op dat de beoordeling van gemeenten eerder een mechanisme is voor de bevrediging van de nieuwsgierigheid dan als een actiemiddel dat leidt tot verbetering.’

 

Het meten van de eigen prestaties is in 2005 gestart door de Vereniging van Gemeentesecretarissen en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Drie gemeenten (Boxtel, Oosterhout en Wychen) hebben alle drie keer meegedaan. Alleen de gemeente Zwolle, die twee keer deelnam, scoorde op alle onderzochte rollen bij de tweede deelname hoger.

 

Waarstaatjegemeente.nl

 

De Staat van de Gemeente meet de houding en de opvatting van burgers over hun gemeente op zes rollen die een burger kan vervullen: kiezer, klant, onderdaan, partner, wijkbewoner en belastingbetaler.

 

Bij de burger als kiezer wordt de burgers gevraagd naar hun invloed, de vertegenwoordiging door de gemeenteraad, of het college van burgemeester en wethouders de gedane beloften nakomt, of er genoeg vertrouwen is in dat college en of er volgens de burgers sprake is van een goed gemeentebestuur.

 

Bij de burger als klant wordt de gemeente beoordeeld op de tevredenheid over openingstijden, wachttijden aan het loket, correctheid, vriendelijkheid, snelheid en deskundigheid van ambtenaren.

 

Bij de burger als onderdaan gaat het om de wijze waarop het gemeentebestuur omgaat met bezwaren, klachten en meldingen.

 

Bij de burger als partner gaat het om de actualiteit van bestemmingsplannen en de opvatting van over de kwaliteit van het onderwijs.

 

De burger als wijkbewoner meet de kwaliteit van de leefomgeving: of er voldoende en goede voorzieningen zijn in de eigen wijk en buurt.

 

En ten slotte de burger als belastingbetaler: daarbij wordt gemeten of de gemeente waar geeft voor het betaalde belastinggeld; bovendien worden in deze rol ook de financiële prestaties van de gemeente meegewogen.

 

De prestaties van gemeenten worden ook berekend aan de hand van gegevens uit andere bronnen, zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek, adviesoverheid.nl, Kamer van Koophandel en diverse ministeries. De gegevens zijn ingevoerd in de database van Waarstaatjegemeente.nl. Een score van 5,5 of hoger geldt als voldoende, een lagere score is onvoldoende.

 

Sinds de start van De Staat van de Gemeente hebben 151 van de 441 gemeenten meegedaan aan de door PON Tilburg uitgevoerde burgerenquêtes. Op het extra VNG-congres in Apeldoorn is vorig jaar september afgesproken dat alle gemeenten mee zullen gaan doen. Een burgerenquête kost per gemeente vijfduizend euro.

 

Voor de eindranglijst met alle cijfers: zie www.binnenlandsbestuur.nl/prestatiesgemeenten

 

Grootste verschil in prestaties

 

1. Zwartewaterland (120ste in de eindranglijst) scoort een verschil van 3,7 (8,0 als partner en 4,3 als belastingbetaler). 

    

2. Harlingen (144ste in de algemene ranglijst) scoort een verschil van 3,4 (8,0 als partner en 4,6 als belastingbetaler). 

    

3. Waalre (117e in de algemene ranglijst) scoort een verschil van 3,1 (7,6 als partner en 4,5 als belastingbetaler).

    

Beste en slechtste per categorie

 

De burgers beoordeelden hun gemeente in zes rollen: als kiezer, belastingbetaler, klant, partner, wijkbewoner en onderdaan (zie voor toelichting het kader op pagina 6). Hier de top en flop in elke categorie:

 

Kiezer
Best presteert Hattem (6,4); het slechtst presteert Hardinxveld-Giessendam (3,8)

 

Belastingbetaler
Best presterende gemeenten zijn Dongen, Castricum en Giessenlanden (7,4); het slechtst presteren Landerd en Zwartewaterland (4,3).

 

Klant
Het best presteert Zederik (7,7); het slechtst presteren Kessel en Harlingen (5,3) Partner Het best presteert Kessel (8,4); het slechtst presteert Weststellingwerf (4,9)

 

Wijkbewoner
Het best presteren Putten en Zwolle (6,9); het slechtst presteren Oostflakkee, Neder- Betuwe en Schiedam (6,0)

 

Onderdaan
Het best presteert Haren (6,4); het slechtst presteert Den Helder (5,1)