Warm contact vergroot meldingsbereidheid

Oplettende burgers en ondernemers kunnen een nuttige ondersteuning zijn voor de politie in de aanpak van ondermijnende criminaliteit. TNO-onderzoekers ­zetten in vier stappen uiteen hoe de politie en gemeenten de meldingsbereidheid van burgers kunnen vergroten.

Ongemakkelijke waarheid
‘Georganiseerde misdaad is een economie die facilitators in de legale wereld nodig heeft voor het realiseren van haar doelen.’ Met deze ongemakkelijke waarheid beginnen hoogleraar psychologische besliskunde en TNO-onderzoeker José Kerstholt en strategisch adviseur ondermijning bij de politie Nicole Lieve een artikel over vier stappen naar een hogere meldingsbereidheid van ondermijning (zie kader). Bij dat faciliteren moeten we denken aan het regelen van vergunningen, vastgoed, logistiek of het witwassen van zwart geld. ‘Juist door die verwevenheid van de onderwereld met de bovenwereld zijn er zichtbare signalen die op ondermijnende criminaliteit kunnen duiden.’

Optrekken met burgers
‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt.’ Met dit citaat van Johan Cruijff kun je die zichtbaarheid van ondermijning omschrijven, aldus Kerstholt en Lieve. Hoe kunnen er zoveel kapperszaken zijn in die straat? Hoe kan die winkel nog bestaan, terwijl er nooit iemand komt? Waarom is dat lege restaurant nog steeds open? Hoe kan de werkloze buurman in zo’n dure auto rijden? Signalen van ondermijning hoeven niet eens allemaal te kloppen. Maar om ondermijning het hoofd te bieden, ziet de politie, naast samenwerking met de Belastingdienst en de gemeente, ook veel in optrekken met oplettende burgers.

Meldingsbereidheid vergroten
Op basis van recent onderzoek en ervaringen met samenwerkingstrajecten schetsen Kerstholt en Lieve noodzakelijke stappen die burgers moeten zetten om tot actie over te gaan en geven hen handvatten om de meldingsbereidheid te vergroten. Een eerste vereiste om te kunnen melden, is het herkennen van een signaal van ondermijning. In social media campagnes van Taskforce-RIEC Brabant-Zeeland en Platform Veilig Ondernemen Oost Nederland wordt daar al volop op ingezet. Uit onderzoek blijkt dat mensen verloederde panden met dichtgetimmerde ramen en panden met een onduidelijke functie als tekenen van ondermijning zien.

Melding is een 'puzzelstukje'
De derde stap is misschien wel de interessantste. Stel je hebt een vermoeden van ondermijning, is dat dan genoeg om te melden? Onderzoek van de Universiteit Twente naar meldingsbereidheid wijst uit dat mensen overtuigd moeten zijn dat het echt een signaal van ondermijning is voordat ze gaan melden. Mensen zijn minder geneigd te melden als zij onzeker zijn of er wel echt ondermijning plaatsvindt. Ze zijn bang iemand vals te beschuldigen of bevreesd dat ze hun melding onvoldoende kunnen onderbouwen. Een menselijke, wellicht zelfs consciëntieuze reactie. ‘Maar de politie is ook nooit 100 procent zeker. Dat ben je nooit‘, reageert Kerstholt ‘Je moet de burger ervan overtuigen dat het een puzzelstukje is. De melding leidt niet meteen tot een aanhouding, het is een bijdrage aan het grotere plaatje. Dat moeten burgers snappen. Ze moeten hun eigen melding niet onderschatten, maar ook niet overschatten. Privacy is in deze wel belangrijk, de melding moet niet naar hen te traceren zijn.’

Warme contacten onderhouden
Het is sowieso belangrijk om burgers het gevoel te geven dat het nuttig is dat zij melden, want als ze dat idee niet hebben zullen ze niks doen, stellen Kerstholt en Lieve. Gemeente en politie zullen veel meer interactief moeten werken. Het opbouwen van vertrouwen via warme contacten is van groot belang. Nu is het vaak enkel: jullie moeten melden. Als ze laagdrempeliger contact kunnen maken, is dat beter. Interactie tussen burgers en overheid is heel belangrijk. Niet op afstand, maar naar de mensen toe en uitleggen wat ondermijning is en hoe belangrijk melden is.’ Elkaar kennen en elkaars nummer hebben werkt beter dan mediacampagnes. En dat betekent ook altijd terugkoppelen na een melding. ‘Dat is heel belangrijk om te doen.’ De laatste stap om tot melding over te gaan is dat mensen moeten weten hoe en waar ze kunnen melden. ‘Een belangrijke aanbeveling voor de overheid is om het voor burgers zo gemakkelijk mogelijk te maken en slechts één centraal meldpunt te hebben.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 4 van deze week (inlog)