Boegbeeld én kop van jut

De stroom asielzoekers veroorzaakt in veel gemeenten reuring. Uit een peiling van Binnenlands Bestuur onder 75 burgemeesters blijkt dat zij vaak de klappen opvangen. ‘Daar ben ik ook voor’, zegt burgemeester Gorter van Zeewolde.

Burgemeester Adriaan Hoogendoorn van Oldebroek (CU) heeft een zware tijd achter de rug. De mogelijke komst van een asielzoekerscentrum in Wezep heeft niet alleen de relatie tussen bestuur en een deel van de bevolking verstoord, maar ook de verhouding tussen voor- en tegenstanders op scherp gezet. ‘Ik heb dat als een dubbele kloof ervaren’, zegt Hoogendoorn.

Het begon met een plan van een camping­eigenaar in Wezep om zeshonderd asielzoekers te huisvesten. Die zouden in de plaats komen van de tweehonderd arbeidsmigranten die er nu wonen. ‘Dat levert hem meer omzet op. Zo heeft iedereen zijn eigen drijfveren’, zegt de burgemeester. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) had zich al gecommitteerd aan het plan voordat de gemeente er aan te pas kwam. Hoogendoorn: ‘Wij hebben ons positief opgesteld, omdat we onze bijdrage willen leveren aan de oplossing van het vluchtelingenprobleem. Maar we wilden eerst zeker weten of er voldoende draagvlak was bij de bevolking en ook onderzoeken of het plan fysiek haalbaar was.’

Verkeerde beeldvorming
Er werden twee informatieavonden georganiseerd. De eerste alleen voor omwonenden in Wezep en de tweede voor alle inwoners van de gemeente Oldebroek. Vooral op de tweede avond waren er felle reacties van radicale tegenstanders, ook uit verder gelegen buurten. Hoogendoorn: ‘Die uitten zich zo agressief dat voorstanders niets meer durfden te zeggen. De vertegenwoordiger van het COA gooide olie op het vuur door te stellen dat het plan alleen was te realiseren bij zeshonderd asielzoekers. Voor ons was dat geen uitgemaakte zaak, maar we konden dat niet duidelijk maken aan het publiek. De verkeerde beeldvorming heeft ons parten gespeeld.’

Hoogendoorn is persoonlijk bedreigd via sociale media: zijn leven zou voorbij zijn als de plannen zouden doorgaan. Hij heeft daarvan aangifte gedaan. ‘Je krijgt veel voor je kiezen, maar je moet daar professioneel mee omgaan. De bedreiging heeft geen invloed gehad op mijn functioneren.’

Het gemeentebestuur heeft wel geluisterd naar serieuze reacties uit de samenleving. Op grond daarvan heeft het besloten dat het niet verantwoord is meer dan driehonderd asielzoekers te laten komen. Daarop heeft het COA het hele plan ingetrokken. Achteraf is alle commotie dus voor niets geweest. Inmiddels is het gemeentebestuur druk bezig de verhoudingen binnen de gemeenschap te herstellen.

Volgens Hoogendoorn heeft het verzet tegen de plannen vooral te maken met de sociale problematiek in Wezep. Werkloosheid en een laag opleidingsniveau, terwijl hard werken de norm is. Wezep kwam recent in het nieuws door het hoge aantal zelfmoorden onder jongeren: vijf in één jaar. Anderen vluchten in drugs. Hoogendoorn: ‘Mensen voelen zich in de steek gelaten en zien tegelijkertijd dat vluchtelingen wel worden geholpen. Dat zet kwaad bloed.’

Met hulp van twee moeders van overleden jongens heeft de gemeente een taskforce opgericht, die jongeren uit hun isolement probeert te halen. Kerken en sportverenigingen doen ook mee. Hoogendoorn bespeurt nu al vooruitgang: ‘Tijdens een fakkeloptocht ter herdenking van de suïcideslachtoffers zag ik mensen schouder aan schouder lopen die elkaar korte tijd geleden nog in de haren vlogen.’

Woordbreuk
In Venlo heeft het COA wél zijn zin gekregen, maar is sociale onrust nagenoeg uitgebleven. Een voormalig asielzoekerscentrum is tijdelijk heropend om 480 vluchtelingen noodopvang te bieden. De gemeente had daar wel wat uit te leggen. Omwonenden was beloofd dat het centrum na vijftien jaar definitief zou sluiten. Burgemeester Antoin Scholten (VVD): ‘Nood breekt wet. Als er met vluchtelingen wordt gesleept van hot naar her en wij hebben hier een compleet centrum leegstaan waar alles nog intact is, dan is het moreel onverantwoord om daar niets mee te doen.’ Na een telefonisch verzoek van de staatssecretaris is Scholten eerst met de omwonenden om tafel gaan zitten. ‘Die waren niet blij, want sommigen waren juist van plan hun huis te verkopen en waren bang voor waardeverlies. Je wordt als bestuurder niet meer geloofd, want je pleegt woordbreuk. Maar er was ook begrip voor ons dilemma.’

De tijdelijke oplossing is voor maximaal twee jaar. Ondertussen zoekt de gemeente naar een nieuwe azc-locatie. De gemeenteraad en de bevolking hebben zich niet verzet tegen heropening van het oude centrum. Het ligt in een dun bevolkt gebied. Van overlast is de afgelopen vijftien jaar nauwelijks sprake geweest. Integendeel, er waren goede contacten tussen asielzoekers en omwonenden. Er zijn wel individuele emotionele reacties. Daar gaat de burgemeester direct op af. ‘Dan kan ik de situatie uitleggen en zo nodig hulp bieden.’

Contactverbod
Volgens CDA-burgemeester Ton Rombouts van Den Bosch is het altijd verstandig het debat met de raad en de bevolking  aan te gaan, ook als het college bevoegd is een besluit te nemen. ‘Maar stel je niet afwachtend op. Neem de leiding en wijs je gemeenteraad de weg. Ik houd dat mijn collega-burgemeesters in de regio steeds voor.’ De Bossche raad had zich afgelopen voorjaar al via een motie positief uitgelaten over de mogelijke komst van een nieuw azc. Een adviescommissie met inwoners uit alle delen van de stad heeft potentiële locaties in kaart gebracht en uiteindelijk een voorkeur uitgesproken voor Coudewater in Rosmalen. De gemeente heeft dit advies overgenomen. Volgens Rombouts is er dan ook geen echt draagvlakprobleem, maar er zijn altijd individuele bezwaren. ‘Dan stap ik er op af, zoals ik ook doe bij de vestiging van andere voorzieningen die mensen liever niet in de buurt hebben, zoals dak- en thuislozenopvang. Ik wil van mensen weten waar de pijn zit.’

Met één uitzondering: de man die via Twitter om een pistool of geweer vroeg om de burgemeester neer te kunnen schieten voor het geval zijn dierbaren iets zou overkomen door toedoen van een asielzoeker, wacht eind deze maand strafrechtelijke vervolging.’

Den Bosch biedt in Autotron in Rosmalen ook noodopvang, waar asielzoekers zo kort mogelijk verblijven. Afgezien van enkele kleine incidenten is het hier ‘gewoon rustig’, zegt Rombouts. Hij is trots op de vele vrijwilligers die de vluchtelingen helpen en begeleiden met kleding, taallessen, sport, muziek, voedsel, buddy’s, vrijkaartjes voor voetbalwedstrijden, bezoek aan kerkdiensten en stadsrondleidingen. Op een zaterdagmiddag heeft hij 120 vrijwilligers ontvangen op het stadhuis en steun geboden. ‘Ik ben vanuit mijn levensovertuiging gegrepen door de zeven werken van barmhartigheid, zoals het herbergen van vreemdelingen.’

Geert Wilders
Gerrit Jan Gorter zou wensen dat het kabinet meer deed aan het creëren van draagvlak onder de bevolking. ‘Laat de minister-president het landelijke boegbeeld zijn om uit te leggen waarom Nederland zijn deel moet bijdragen aan de oplossing van het vluchtelingenprobleem. Nu wordt het probleem bij gemeenten over de schutting gegooid.’ Zeewolde mocht zich wel verheugen in de belangstelling van Geert Wilders, die kwam inspreken tijdens een raadsvergadering. Niet om steun te vragen voor uitvoering van het rijksbeleid, maar juist met een oproep om asielzoekers te weren. Dat heeft niet geholpen, want Zeewolde heeft na raadpleging van de bevolking en belangenorganisaties besloten dat er op korte termijn een asielzoekerscentrum komt voor zeshonderd vluchtelingen. Het COA heeft gevraagd om negenhonderd opvangplaatsen, maar de gemeente wil zich daar nu nog niet op vastleggen. Daarvoor moet eerst draagvlak gevonden worden.

Ondanks het geschreeuw van tegenstanders tijdens de eerste inspraakbijeenkomst (Gorter: ‘Voorstanders schreeuwen niet’), is er van verzet tegen de plannen nauwelijks meer iets over. De burgemeester heeft wel last van individuele bezwaarmakers. Als dit met open vizier gebeurt, heeft hij daar geen moeite mee. Zo spreekt hij regelmatig met vertegenwoordigers van AZC Alert, die asielzoekerscentra overal willen weren. Een stalker bestookt hem dagelijks met berichten over asielzoekers die in de fout gaan. Maar de meeste reacties staan onder valse accounts op Twitter, Facebook en de website van Oproep Flevoland. Die hitsen de bevolking op, meent hij. ‘Dat komt de sfeer in de gemeenschap niet ten goede.’ Hij wordt ook persoonlijk bedreigd, maar aangifte tegen anonieme meldingen heeft volgens hem weinig zin. ‘Ik hoop er achter te komen wie het zijn. Dan maak ik er zeker werk van. Maar ik zou liever zien dat de landelijke overheid opsporing van anonieme schelders mogelijk maakt. Bovendien zou het de omroep sieren als ze geen podium geeft aan anonieme reacties.’

In zijn verleden als ambtenaar is hij gewend geraakt aan bedreigingen. Hij heeft er mee leren leven en voelt zich er niet door belemmerd in zijn functioneren. Gorter: ‘Laat mij maar kop van jut zijn. Beter dan dat raadsleden het mikpunt zijn.’

‘Bedreigingen altijd melden’
Veel burgemeesters vrezen dat bedreigingen invloed hebben op de besluitvorming, zo blijkt uit de peiling van Binnenlands Bestuur. Ze staan daarin niet alleen.

Uit een recente enquête van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) in samenwerking met Raadslid.Nu blijkt dat bijna een kwart van alle raadsleden de indruk heeft dat collega-raadsleden hun functioneren of stemgedrag hebben aangepast onder invloed van verbale agressie, bedreiging en/of intimidatie. Opmerkelijk is dat van de raadsleden die zelf bedreigd zijn, een veel kleiner percentage toegeeft zijn functioneren of stemgedrag te hebben aangepast. ‘Het is makkelijker naar iemand anders te wijzen’, verklaart Axel Weggelaar, adviseur bij het CCV. ‘Bedreigingen komen waarschijnlijk vaker voor dan we vermoeden.’

In de meeste gevallen maken raadsleden geen melding van agressie of bedrei­ging, laat staan dat ze aangifte doen bij de politie. Wegge­laar: ‘Misschien om anderen niet in gevaar te brengen of hun familie niet bang te maken. Maar waarschijnlijk ook omdat ze niet de verdenking op zich willen laden dat de bedreigingen invloed hebben op hun functioneren en stemgedrag. Ik vind dat zorgelijk. Raadsleden zouden elke vorm van agressie op zijn minst moeten melden bij hun fractiegenoten of de griffier. Nog beter is een protocol agressie en geweld, zoals bijvoorbeeld de gemeente Utrecht heeft.’

Meer informatie: www.raadsledenenveiligheid.nl