'Ik moet mij Tjardading doen'

Psycholoog, raadslid en ‘blindfluencer’ Tjarda Struik wordt dit najaar burgemeester van Leiderdorp. ‘Het is best wel lef om voor mij te gaan. Dat heeft mij geraakt’, zegt de praktisch blinde Struik. Want één ding is zeker: ‘Het wordt anders met mij.’

Tjarda Struik (inderdaad, van ‘het is Struik dat ik gebruik’) doet bij de trap de sandalen van haar bijna 6-jarige zoontje aan. ‘Dat is de verkeerde!’, roept het kereltje. Twee miljoen kijkers zien het op het Achtuurjournaal. Tjarda moet erom lachen. De opname zou perfect hebben gepast in de reeks filmpjes die ze als ‘blindfluencer’ maakt op TikTok (‘Hoi, ik ben Tjarda en ik ben bijna blind’), en waarmee ze ons met humor en zelfspot een kijkje gunt in haar leven. Een leven dat drastisch gaat veranderen. ‘We hebben de kinderen dit weekeinde verteld dat we gaan verhuizen. Vooral mijn dochtertje was erg verdrietig. Dat ik ergens burgemeester word hebben we ze verteld, maar het zegt ze niets.’

Tjarda Struik (37) wordt in november burgemeester van het Zuid-Hollandse Leiderdorp (27.000 inwoners). Ze passeerde zes vrouwen en twaalf mannen. ‘Ik ben blij dat we als raad een juiste keuze hebben gemaakt’, zei de voorzitter van de vertrouwenscommissie en aanvoerder van de Lokale Partij Leiderdorp Hugo Langenberg bij de presentatie van Struik op 14 juni.

‘Ik zag het niet aankomen. Die mag je gebruiken hoor’, lacht de burgemeester in spe. ‘Ik droomde ervan. Ik maakte er ook geen geheim van dat ik graag burgemeester wilde worden. Ook al lukt het dan niet, je dromen mogen er zijn. Ik hoop dat ik mensen inspireer. Als een blinde vrouw burgemeester kan worden, dan kan ik het ook.’

Struik maakte inderdaad geen geheim van haar hartenwens sterker, ze schreeuwde het van de daken. Tjarda Struik: ‘Ik wilde heel graag burgemeester worden, en dan moet je dat ook durven zeggen. Er waren volop mensen die dat onbegrijpelijk vonden. Dream on, baby. Dat heb ik ook gedaan. Zo ging het ook toen ik op TikTok begon. Mijn generatiegenoten zagen dat echt niet zitten. En nu, als de burgemeester van Zeist Koos Janssen een school bezoekt, dan is een van de eerste vragen: “Kent u Tjarda?” Ik heb geleerd om door te zetten.’

Wat ze zo mooi vindt aan het burgemeesterschap? ‘Het ambt van burgemeester verenigt alles wat ik leuk vind en nu los doe. Ik ben spreker en adviseer, ik zit op sociale media. Ik ben raadslid in Zeist, ik doe wat in Den Haag. Ik heb als manager in de gehandicaptenzorg gewerkt, dus crises zijn mij niet vreemd. Ik ben van origine psycholoog en ik vind eigenlijk mensen het allerleukste. En het burgemeesterschap draait voor mij om mensen.’

Barbapapa

Mensen die ze niet ziet. Struik: ‘Ik zie geen details. Ik zie jou nu als een Barbapapa die beweegt en ook verandert van vorm. Ik zal dus geen burgemeester worden die mensen op straat herkent. Ik moet het van mijn gehoor hebben. Ik onthoud mensen op hun verhaal en op hun naam. Het mooiste is als je zegt: “Hallo Tjarda, ik ben het, en dan een naam.’ Struik lijdt aan de onbehandelbare oogziekte maculadegeneratie. ‘Vanaf mijn zesde is mijn zicht steeds verder achteruitgegaan. Ik zat in groep 3 en de leraar merkte dat ik slechtziend was. Ik kon het schoolbord niet lezen. Ik denk dat ik toen 80 tot 90 procent zag, inmiddels zie ik nog maar 5 procent. Dat zou wel het eindstadium moeten zijn. Ik word nooit helemaal blind.’

Volop argumenten om je droom overboord te zetten, maar je kunt óók bedenken waarom dat zonde zou zijn. Want kijk naar de eigenschappen die een burgemeester nodig heeft: gevoel voor sfeer, ontspanning, verbinding, samenwerking, empathie. Tjarda Struik: ‘Ik zag eerst ook vooral de obstakels hoor. Ik zal altijd dingen moeten overwinnen. Maar als ik verder kijk, ook als psycholoog, dan zie ik de positieve kanten van mijn blindheid. Ik laat mij niet afleiden door iemands uiterlijk en ik luister écht. Niet omdat we in de politiek naar de mensen moeten luisteren, want dat hoor je nu voortdurend, maar omdat ik niet anders kan. Zo communiceer ik. Burgemeester van Waalre Marcel Oosterveer, die net iets meer ziet dan ik, bracht het treffend onder woorden. Hij vertelde: “Als burgemeester met een beperking ben je heel benaderbaar. Je staat dichter bij de mensen. Ze voelen jou niet als een bedreiging.”’

Lef

Niets zo belangrijk als die burgermoederrol, maar Struik is straks ook voorzitter van het college en voorzitter van de gemeenteraad. In Leiderdorp 21 dames en heren die ze tijdens de raadsvergaderingen niet ziet.

Struik: ‘De non-verbale communicatie wordt ingewikkeld. Daar heb ik ook met de vertrouwenscommissie over gesproken. Het is best wel lef hoor voor de raad om dan te zeggen: we gaan voor jou. Ik realiseer mij dat ik een grotere gunfactor heb, maar dan nog moet je over mijn blindheid heenstappen om mijn kwaliteiten te zien. Dat heeft mij geraakt. Ik ben er heel open over geweest tegen de vertrouwenscommissie: het wordt anders met mij. En daar heb ik jullie bij nodig. De raadsgriffier zal mij moeten begeleiden.’

Het voorlezen van de teksten is ook lastig, zegt Struik. ‘Ik kan niet lezen en heb op mijn laptop spraaksoftware. Omdat ik laat zo slecht ben gaan zien, gaat braille bij mij heel langzaam. Ik zal de raadsvergaderingen tot in de puntjes moeten voorbereiden. Ik moet namelijk naar de raadsleden luisteren én ik moet naar mijn laptop luisteren die mij vertelt wat het volgende punt is. En ik moet naar de griffier luisteren. Alles wat ik kan voorbereiden, verlicht de druk tijdens de raadsvergadering.’

Obstakels

De burgemeester in spe heeft binnenkort een gesprek met gemeentesecretaris Marije Roos over de obstakels die ze in het gemeentehuis kan gaan tegenkomen. Dat doen ze niet in Leiderdorp. ‘Ik wil de huidige burgemeester niet voor de voeten lopen met mijn taststok.’ Struik heeft nu een assistentie die alles voor haar regelt.

‘Die heb ik als burgemeester ook nodig. En dan komen we op het vervoer. Dat vind ik echt een hele ingewikkelde. Ik wil geen tijd en energie verliezen door met het openbaar vervoer of lopend ergens naartoe te gaan. Dat doe ik nu. Ik heb er erover gehad met Marcel Oosterveer in Waalre. Hij doet alles met de taxi, verzamelt de facturen en gaat daarmee naar Binnenlandse Zaken. Hij gaat het gesprek aan. Hoe doen we dat? De raad van Leiderdorp heeft het lef gehad om mij voor te dragen, en dan kost ik ook nog eens een bak meer geld. Daar zit ik erg mee.’

Keurslijf

Struik deed vorig jaar mee aan het oriëntatieprogramma voor burgemeesters. ‘Ik kende dat programma helemaal niet’, lacht ze. ‘Ik werd gebeld met de vraag of ik iemand daarvoor kende in het netwerk van mensen met een beperking. “Mag ik ook solliciteren?”, vroeg ik. Dat deed ik en ik werd toegelaten. Mijn leervraag was: kan ik mijzelf blijven als ik burgemeester ben? Ik heb zoveel geprobeerd in mijn leven wat ik misschien niet was. Ik wilde mijzelf zijn, met humor, en niet in een keurslijf worden gedwongen. Ik dacht eigenlijk dat dat niet kon, maar dat kan wel. Door de vragen die ik burgemeesters kon stellen en de gesprekken die ik heb gevoerd, kreeg ik een goed beeld van de verschillen tussen burgemeesters. En dat die verschillen er mogen zijn. Dat zag ik duidelijk tijdens de meeloopdagen met burgemeesters. Ze helpen mij nog steeds.’

‘Je zou een goeie burgemeester zijn’, merkten burgemeesters op die ze bezocht, ‘maar dat geloofde ik toen nog niet’, zegt Struik. ‘Ik had wel bestuurlijk werk gedaan, maar niet politiek-bestuurlijk. En mijn ogen, hoe moest ik dat aanpakken? Dat vonden ze eerder een uitdaging dan een blokkade. Een paar burgemeesters waren zelfs referent toen ik dit voorjaar solliciteerde in Leiderdorp. Uit het oriëntatieprogramma was een advies gekomen over de gemeente die het best bij mij zou passen: een dorp met een beetje stedelijke cultuur. Ik heb een paar mensen in vertrouwen genomen die mij hebben verteld over Leiderdorp en over de cultuur in het gemeentehuis. We hebben er een paar keer rondgereden. Dan omschrijft mijn man wat hij ziet, maar ik kan ook wel wat zien. Dat was echt een intensieve periode, voor het hele gezin. Ik wil het worden, ga ik het worden, oh mijn hemel, word ik het echt?’

Foto

Ze wordt het echt. ‘Mijn man vindt dat het allemaal erg snel gaat. Maar ik wil wel in Leiderdorp wonen als ik begin. Het liefst met mijn gezin, want dat geeft mij gewoon een fijn gevoel.’ En hangt ze TikTok dan aan de wilgen? Tjarda Struik: ‘Ik wil doorgaan op social media. Ik weet alleen niet of het TikTok wordt of alleen Instagram. Ik vind social media essentieel voor een burgemeester. Een inkijkje in het ambt, hoe je dat doet met een beperking. Ik ga met de gemeenteraad praten over de kaders waarbinnen ik dat kan doen.’ En misschien heeft TikTok wel wat gemeen met het burgemeesterschap.

Struik: ‘Ik heb bijna tweehonderdduizend volgers. Dan denk je: boeie, maar als ik op straat kom, willen mensen, vooral kinderen, met mij op de foto. In het begin dacht ik: ah joh, ik stel niks voor, het valt allemaal wel mee. Ik praatte mijzelf naar beneden om op één hoogte te komen. Maar dat willen ze niet. Ik ben hún Tjarda en ik moet mijn Tjardading doen. Dat is met het burgemeesterschap denk ik net zo. Je doet je burgemeestersding. En dat willen mensen ook.’

Mensen – in het gemeentehuis, bij de Dirk, op het sportveld – voor wie het ook een zoektocht wordt. Hoe kijk ik, wat zeg ik? Heb ik nou gezegd dat de burgemeester het verkeerd ziet?

Onzeker

Tjarda Struik: ‘Vroeger was ik heel onzeker. Pas later realiseerde ik mij dat ík niet alleen onzeker ben, maar dat ik ook mensen onzeker maak. Moet ik haar helpen, hier is een drempel, moet ik dat zeggen? Ik weet dat het fijn is voor mensen als ze iets voor mij kunnen doen. Als ze mijn arm willen pakken, zeg ik: “Zou ik achter je aan mogen lopen?”

Ik heb altijd gewild dat ik werd gewaardeerd om mijn kwaliteiten en niet om wat ik heb. Maar zo is het wel. Ik kom niet af van het predicaat blinde burgemeester. Ik heb besloten om het dan maar voor mij te laten werken.’