Burgemeester kan veilig vertrekken

Meer dan 10 jaar discussie is er gevoerd, maar dinsdag is dan eindelijk de laatste ronde in de Eerste Kamer over een moderne, nieuwe rechtspositieregeling voor burgemeesters. Door de nieuwe regeling krijgen burgemeesters bij een politieke vertrouwensbreuk dezelfde rechtspositie als wethouders en ministers.

‘Eindelijk’, zegt Ruud van Bennekom van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (NGB), ‘de burgemeester wordt nog altijd beschouwd als een ambtenaar, terwijl hij in een veel politiekere omgeving is komen te werken én met meer kwetsbaarheden kampt’.

In de loop der jaren hebben zich de voorbeelden opgestapeld van burgemeesters die vanwege de effecten op hun rechtspositie niet zomaar opstapten. Om het recht op wachtgeld te behouden, moet bij een politieke vertrouwensbreuk tussen gemeenteraad en burgemeester worden vastgesteld dat er sprake is van ‘verstoorde verhoudingen’. Vervolgens kan de minister besluiten – na overleg met de commissaris van de koningin – dat de burgemeester recht heeft op wachtgeld.

Wethouders en ministers die in politieke moeilijkheden komen, het vertrouwen verliezen en worden weggestuurd of zelf besluiten ontslag te nemen, hoeven bij het bepalen van die keuze zich niet druk te maken over de rechtspositionele consequenties. Zij hebben al volop recht op wachtgeld, burgemeesters tot nu toe nog niet.

Zelf ontslag

De Maastrichtse ex-burgemeester Gerd Leers (CDA ) was het recentste voorbeeld van zo’n burgemeester die met de negatieve effecten van die regeling werd geconfronteerd. Leers nam zelf ontslag toen duidelijk was dat er politiek geen meerderheid meer was in de gemeenteraad voor zijn aanblijven. Later bleek dat in een van de pauzes van de bewuste raadsvergadering Leers en de Maastrichtse fractievoorzitters een regeling hadden getroffen: de fractievoorzitters garandeerden hun burgemeester dezelfde wachtgeldregeling als bij een gedwongen vertrek. Daardoor was de weg vrij voor Leers om de eer aan zichzelf te houden.

De Tilburgse burgemeester Ruud Vreeman stapte afgelopen herfst niet op toen hij zich in een raadsvergadering tevergeefs verdedigde, maar pas later toen er overeenstemming was dat hij met vervroegd pensioen kon gaan.

Van Bennekom: ‘Aan de kwetsbaarheid van de positie van de burgemeester op dit punt komt met de nieuwe regeling dus een einde. Het was natuurlijk wat vreemd dat een wethouder wel gebruik van zo’n regeling kan maken en de burgemeester niet. Straks hoeft er dus ook geen aanbeveling tot ontslag van de burgemeester meer door de gemeenteraad te worden opgesteld.’

Door de vernieuwde zogeheten APPA-regeling voor politieke ambtsdragers wordt ook het loopbaanprincipe ingevoerd voor burgemeesters. Van Bennekom: ‘Je kunt jarenlang wethouder zijn, maar als je dan burgemeester wordt, begin je voor het bepalen van je wachtgeld opnieuw. Dat verandert, je mag als burgemeester ook je jaren als wethouder meetellen voor je wachtgeld.’ De gemeente wordt verder verplicht net als voor wethouders om voor burgemeesters een bijdrage te leveren aan de reïntegratie van de burgemeester op de arbeidsmarkt. Nu geldt daarvoor geen verplichting.

Toestemming

De voormalige burgemeester van Dinkelland, Frans Willeme, ondervindt de nadelen van de huidige - op de positie van de burgemeester als ambtenaar gerichte - regeling. Zijn ontslag is nog altijd niet afgewikkeld. Willeme kwam eind 2007 in conflict met zijn wethouders en dat resulteerde uiteindelijk in zijn vertrek. ‘Voor alles wat ik wil doen, betaald of onbetaald, moet ik toestemming vragen van de gemeente. Ik mag niet studeren, niet naar het buitenland gaan en geen stage lopen zonder toestemming van de gemeente. De APPA-regeling is veel minder knellend. Je kunt gemakkelijker aan de slag en je kunt bijverdienen tot je oude salaris. De APPA-uitkering is ook hoger, wij komen als burgemeesters direct op 70 procent.’

Sollicitatieplicht
De nieuwe APPA-regeling beperkt de uitkeringsduur voor wachtgeld voor wethouders van 6 tot 4 jaar. Wethouders krijgen een sollicitatieplicht. De kans om tot 65 wachtgeld te krijgen wordt beperkt. Nieuwe wethouders moeten minimaal 55 jaar zijn om daarvoor in aanmerking te komen. De rechten van huidige wethouders en gedeputeerden worden gerespecteerd: als een wethouder of gedeputeerde minimaal 50 jaar is en 10 jaar ervaring heeft, houdt hij zijn recht op wachtgeld tot het 65e jaar.

De vergoedingen voor raadsleden van kleine gemeenten gaat door de nieuwe APPA-regeling omhoog. De aanpassingen van de salarissen van politieke ambtsdragers aan die van de salarisschalen in de marktsector zoals die in de oorspronkelijke voorstellen stond, is geschrapt. Voor voormalig minister van Binnenlandse Zaken Remkes, die de nieuwe APPA-voorstellen indiende was dat reden om in de Tweede Kamer als enige tegen het voorstel te stemmen. De vernieuwde APPA-regeling voor politieke ambtsdragers moet ingaan met de nieuwe raadsperiode.