‘Ik zeg wat ik vind’

Burgemeester Jacques Niederer weet hoe het is om bedreigd te worden. Zijn ambtenaren in Roosendaal ook. Niederer pikt niets, maar wil wel dat de gemeente zich met heethoofden verstaat. ‘Je kunt mensen niet naar de maan schieten.’

‘Deze week nog bedreigd?’ ‘Nee, nog niet, maar de week is nog niet voorbij’, lacht Jacques Niederer. De burgemeester van Roosendaal is een ervaringsdeskundige. Als burgemeester van Weert bedreigd na het sluiten van hennep­kwekerijen en twee maanden lang bewaakt door de politie, in Roosendaal wederom uitgescholden en bedreigd. Net als zoveel andere bestuurders en ambtenaren. ‘Als ik geen ‘hogere opdracht’ had gevoeld, dan was ik allang opgestapt. Je laat je toch niet voor rotte vis uitmaken? Wie vindt dat nou leuk? Je kiest voor kwetsbaarheid en ik begrijp dat je als uithangbord van de lokale overheid de ideale kop van Jut bent, maar dat wil niet zeggen dat je alles hoeft te pikken. Dat doe ik dus ook niet. Ik spreek de boosdoeners erop aan en ik doe zo nodig aangifte.’

De bedreigingen en scheldpartijen komen van alle kanten en gaan onverminderd door. ‘Ze weten je te vinden.’ In Breda (waar Niederer wethouder was), in Weert en nu in Roosendaal. Jacques Niederer (55): ‘Ik twitter niet, want ik wil niet bijdragen aan mijn digitale DNA, maar Google achtervolgt je overal’, zegt hij in Grand Pub Captain Cook’s op de Roosendaalse Markt. ‘Mensen zien dat je een uitgesproken bestuurder bent. Ik ben niet van het type grijs. Ik zeg wat ik vind over drugs en motorclubs en doe mee aan het debat. Maar dan sta je wel genoteerd.’

Als er dan weer iets speelt op het gebied van drugs of motorclubs, dan komt Niederer als vanzelf weer bovendrijven. ‘Wacht even, dat is dat Kamerlid van toen, of die kerel uit Weert of die wethouder uit Breda. Hij zit nou in Roosendaal.’ Je wordt geconfronteerd met het verleden, ziet Niederer, ‘terwijl drugs in Roosendaal veel minder spelen en er geen enkele aanleiding is om agressief te doen tegen de burgemeester.’

Koud was Jacques Niederer burgemeester van Roosendaal of hij werd al telefonisch bedreigd. Een man belde 112 met de mededeling dat iemand hem ‘zou pakken’. De bedreiger uit Steenbergen werd dezelfde dag nog opgepakt en een half jaar later veroordeeld tot 198 dagen celstraf, waarvan 90 voorwaardelijk (hij had meer op zijn kerfstok, zoals mishandeling van zijn vriendin en bedreiging van een buurvrouw). En mijnheer moest zich gedurende zijn proeftijd laten behandelen.

Signaal
Niederer reageerde verheugd op de uitspraak van de rechter in Breda, ‘maar eigenlijk maakt de straftoemeting niet uit’, zegt de juridisch geschoolde burgemeester nu. ‘Een werkstraf of brommen, het boeit mij werkelijk niet. Het gaat om het signaal van de strafrechter. De man is veroordeeld. Door het simpele feit van de veroordeling is de norm gezet. De lijnen van het speelveld zijn weer getrokken.’

Maar ja, de ene bedreiger gaat, de andere komt eraan. Nog steeds belt de politie af en toe met de boodschap dat ze rondom de burgemeester ‘informatie’ hebben opgepikt. ‘Kijk een beetje om je heen en we rijden wat vaker langs huis.’

Krijgt de burgemeester de ergste ziektes toegewenst en wordt hij zo nu en bedreigd, hij is (nog) niet geslagen en geschopt. Talloze Roosendaalse ambtenaren zijn dat wel. Een greep uit recente berichtgeving in BN/DeStem: Twee jongemannen hebben vrijdagavond in een eetgelegenheid aan de Lindenburg in Roosendaal twee controleurs van de arbeidsinspectie en twee medewerkers van de gemeente Roosendaal zwaar mishandeld (15 maart 2014). Een 22-jarige man uit Breda heeft zaterdag op het Roselaarplein in Roosendaal twee parkeerwachters aangereden (12 april 2014). Een 29-jarige man uit Roosendaal is maandagavond met zijn auto op een parkeerwachter ingereden (7 oktober 2014). Een Roosendaalse parkeerwachter is woensdagochtend geschopt en geslagen nadat ze een boete uitdeelde. De vrouwelijke dader had haar auto op een gehandicaptenplaats gezet (30 juli 2015).’

Cafetaria Ramses ging een maand dicht en alle heethoofden wachtte de politierechter, maar als het even kan lost Jacques Niederer conflicten voordat ze uit de hand lopen in eigen huis op. ‘Je kunt mensen ook niet naar de maan schieten.’

Geïntimideerd
Hij heeft onlangs twee mannen op de koffie gehad die ambtenaren hadden geïntimideerd. ‘Je kunt hen de toegang tot het gemeentehuis ontzeggen, maar dan sluit je ook de weg voor het gesprek. Om het motortje aan de praat te houden in Roosendaal, nodigde ik ze uit en ze kwamen’, zegt burgemeester Niederer.

Ze waren onder de indruk van zijn verhaal. ‘Als je aan ambtenaren komt, dan kom je aan mij. Ik heb begrip voor de emotie, maar ik heb nul begrip voor agressie’, zegt Niederer. De twee mannen werden op hun beurt gehoord. ‘Laat de valse lucht maar uit die fietsband lopen. Daarna pompen we de band weer op met schone lucht en kunnen we verder. In beide gevallen hebben de mannen hun excuses aangeboden. De ambtenaren die waren uitgescholden hebben de beslissingen uitgelegd. Het gesprek heeft aan beide kanten geholpen.’

Bedreigingen worden strafrechtelijk relevant ‘en daarmee een zaak voor de rechter als je voelt dat de man gaat doen wat hij zegt. Maar als je denkt: man, je vloekt en je schreeuwt, maar je doet toch niks, dan is een ferm gesprek op zijn plaats’, aldus burgemeester Niederer. Want: ‘Ik snap ook dat geëmotioneerde mensen er dingen uitgooien. Eigenlijk geven ze het signaal af dat ze hun verhaal kwijt willen. Het gaat daarbij niet om het negatieve besluit van de gemeente, maar om de motivering.’

Komt bij dat de gemeente op veel gebieden monopolist is. De Roosendaler kan voor zijn bouwvergunning niet naar de concurrent. Burgemeester Niederer: ‘Dat schept een extra verantwoordelijkheid. Ik kijk ook in de spiegel. Er wordt door ons te vaak onvoldoende gecommuniceerd en niet gevraagd: “Begrijpt u waarom wij dit vinden?” Ik zeg daarom vooral bij gevoelige dossiers tegen ambtenaren dat ze de beslissing niet moeten afdoen met een mail of de telefoon. Stap op de fiets en ga erlangs. Wij zitten in een gejuridificeerde werkelijkheid, de burger zit in de werkelijke werkelijkheid. Verbind ze. Leg uit waarom je tot een beslissing bent gekomen.’

Korte lontjes
De mannen die schreeuwen en tieren in het gemeentehuis, zouden die dat thuis niet ook doen tegen vrouw en kinderen? Dat deed de mijnheer uit Steenbergen die Niederer in 2011 bedreigde namelijk ook. Korte lontjes, waar dan ook. Hebben de wimpels die in Roosendaal wapperen met het opschrift ‘Wees duidelijk over agressie’ dan wel zin? Is zo’n publiekscampagne niet vooral preken voor eigen parochie?

‘Nee’, zegt Jacques Niederer gedecideerd. ‘Een kleine groep mensen zal er maling aan hebben, maar de grote groep in de stad niet. We herbevestigen de norm. Het is niet normaal om ambtenaren en hulpverleners uit te schelden en te bedreigen. Dat zeggen we met die publieksactie en ik zeg het in de media. We gaan deze publieksactie ook herhalen. Zoals we ook ieder jaar op spandoeken melden dat het schooljaar weer is begonnen. Het houdt je bij de les. Ik kan het niet meten, maar ik weet zeker dat er nu buiten het gemeentehuis over agressie wordt gesproken.’

Wat burgemeester Niederer wél kan ‘meten’ is de reactie van de ambtenaren op het Stadserf op de publieksactie en vooral zijn prominente rol erin. ‘De ambtenaren op het gemeentehuis waarderen deze publieksactie zeer en ze verwachten het eerlijk gezegd ook van mij’, zegt hij. ‘Kijk, ik zit met mijn witte boordje en met de deur toe veilig opgesloten. Je moet bij wijze van spreken door zes sluizen voordat je bij mij bent. Het heethoofd is dan al flink bekoeld, hoor. Het zijn de mensen van de helpdesk die de verbale klappen krijgen, omdat de afspraak met ambtenaar zus of zo opeens niet doorgaat. Vervelend. Zo simpel is het vaak, maar dan scheld je niet die mevrouw aan de balie de huid vol. Er is afstand tussen de publieksbalie of de parkeerwachters en de burgemeester, maar de ambtenaren die mij bij wijze van spreken ook nooit zien, weten wél dat ik voor de volle honderd procent achter ze sta. Kom je aan hen, dan kom je aan mij. Hun verhaal is mijn verhaal.’

Meldingsbereidheid
Om het hele verhaal van de publieksbalie en de buitendienst te kennen, is het volgens de burgemeester van Roosendaal wel van belang dat alle incidenten worden gemeld. Jacques Niederer: ‘Niet zwijgen uit angst voor represailles of omdat het nu eenmaal bij het werk hoort. Ik vind ook dat je in de frontlinie tegen een stootje moet kunnen, maar dat wil niet zeggen dat je alles over je kant moet laten gaan. Vorig jaar waren er 24 geregistreerde incidenten van verbaal en non-verbaal geweld. Als ik alleen al kijk naar wat ik naar mijn hoofd geslingerd krijg, dan denk ik dat het er meer waren. De meldingsbereidheid moet omhoog. Ook gemeenteambtenaren moeten duidelijk zijn over agressie en niets onder het tapijt vegen.’

Burgemeester Jacques Niederer zei eerder in Captain Cook’s dat hij met zoveel gescheld en bedreigingen zijn ambtsketen al lang aan de wilgen had gehangen als hij geen ‘hogere opdracht’ had gevoeld. Welke opdracht is dat?

‘Ik ben graag vaandeldrager van de lokale democratie en de omgangsvormen die daarbij passen. Voor de inwoners van Roosendaal is de gemeente de eerste overheid. Het gros van de mensen gaat niet naar het Malieveld. Wie heeft de Tweede Kamer bezocht of een Kamerlid benaderd? Den Haag? Brussel? Veel te ver weg. De lokale overheid betekent het meest voor de mensen.’

De burgemeester, stelt Niederer, is het gezicht van die ‘dichtbijoverheid’. ‘Hij moet majesteitelijk zijn en ook een beetje magistratelijk, maar vooral toegankelijk. Toegankelijk om de dingen te regelen die geregeld moeten worden en om iedereen de spelregels uit te leggen van de democratie. Iedere dag weer. Want ik ben ook burgemeester van de kwaadwillenden en de heethoofden.’

CV
Jacques Niederer werd op 21 januari 1960 geboren in Weert. Hij startte zijn carrière bij de rijkspolitie. In 1989 werd Niederer wetenschappelijk secretaris bij de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak. Van 1991 tot 1995 was hij stafjurist bij het OM in Middelburg en griffier van de strafkamer. Tussen 1995 en 1997 was Niederer teamhoofd bij de IND. In 1997 werd hij voor de VVD raadslid in Bergen op Zoom. In dat jaar werd hij ook plaatsvervangend hoofd juridische zaken bij de dienst Justitiële Inrichtingen. Van 1998 tot 2002 was Niederer lid van de Tweede Kamer. Na zijn Kamerlidmaatschap werd hij wethouder in Breda. In 2005 werd Niederer burgemeester van Weert en in januari 2011 burgemeester van Roosendaal.