Burgemeester in een echt PVV- bolwerk

Een Vlaamse televisieploeg streek vorige week neer in Rucphen. Iedereen was met carnaval op straat, dus dat bood een uitgelezen kans om een onthullende reportage te maken over de West-Brabantse grensgemeente met het hoogste percentage PVV-stemmers in Nederland. ‘Maar het leverde niets op; iedereen was bezig met de kinderoptocht’, zegt burgemeester Marjolein van der Meer Mohr (56).

‘Alsof in Rucphen PVV-vlaggen wapperen en op iedere voordeur een Wildersposter hangt. Men stemt op de PVV omdat men tegen ‘Den Haag’ is, maar dat heb ik liever dan dat men helemaal niet stemt, want de opkomst is hier echt te laag.’

Van der Meer Mohr is burgemeester in een Brabantse plattelandsgemeente die van oudsher iets heeft met stokebranden. ‘Boer Koekoek, Janmaat, Fortuyn, Wilders – ze hebben hier altijd veel stemmen gekregen’, aldus de VVD-burgemeester in het nieuwe gemeentehuis op het kruispunt van de dorpen Sint Willebrord, Rucphen en Sprundel. Bij de Statenverkiezingen van 2015 stemde 33,3 procent van de Rucphenaren op de PVV (36 procent van de kiesgerechtigden kwam opdagen, landelijk was het opkomstpercentage 48 procent).

Het kerkdorp Sint Willebrord, domicilie van de burgemeester en grootste dorp van de gemeente, werd na de Kamerverkiezingen in 2010 door een lokale krant zelfs omgedoopt tot Sint Wildersdorp nadat de PVV er meer dan de helft van de stemmen had behaald.

Een stem op de PVV komt niet voort uit verbondenheid met het gedachtengoed van Wilders, maar is een proteststem, aldus de burgemeester. ‘Er is hier niet zoveel vertrouwen in de overheid’, vat ze het sentiment in Rucphen (22.288 inwoners) samen. Tot die conclusie kwam ook de Britse verslaggever Tim Whewell van BBC Radio 4, die net voor carnaval zijn oor te luisteren legde in café De Kwast aan de Vijverstraat in Sint Willebrord. ‘Het dorp is een hele zelfstandige en daarmee gesloten samenleving’, vertrouwde hij Omroep Brabant toe. ‘Ze leren veel van elkaar, leiden zelf de nieuwe generaties op, zonder al te veel hulp van de overheid of van buiten.’

Traditionele armoede
Een stem op Wilders is in Rucphen een stem tegen de gevestigde orde, beaamt de burgemeester. ‘Zo van: als we landelijk moeten stemmen, dan laten we zien dat we het er niet mee eens zijn, wat dat ‘het’ ook moge zijn. Lokaal stemmen de Rucphenaren op de mensen die ze kennen. Bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen ging 38 procent van de stemmen naar de VVD en 29 procent naar de Rucphense Volkspartij. Er is hier nog nooit een PVV geweest, en ik heb ook geen berichten dat die er na de verkiezingen gaat komen.’

Rucphenaren werken keihard, willen goed presteren en bouwen het liefst zelf hun eigen huis, heeft ze de afgelopen zes jaar ervaren. ‘Liever werken dan studeren. Overal in Nederland zie je busjes rondrijden met bouwvakkers uit deze streek. Wij hebben de beste stratenmakers van het land. Een wielergemeente ook. Wim van Est, Wout Wagtmans en zijn neef Rini, Jacques Hanegraaf. Grote biljarters als veelvuldig wereldkampioen Dick Jaspers en tegenwoordig golfers.’ Mensen die hun cultuur van zelfredzaamheid willen behouden en iets willen bereiken. ‘Die dadendrang komt denk ik ook voort uit de traditionele armoede in deze streek’, aldus Van der Meer Mohr.

Door zijn historische armoede, afgelegenheid en grenspositie kampt het zuiden van Brabant al sinds de onafhankelijkheid van België in 1830 met smokkel, een bloeiende bendecultuur die overgaat van generatie op generatie en gewelddadigheid ‘Op het platteland vaak nog meer dan in de steden; of het nou stroperijen waren, kippendieven of botersmokkel’, zegt ze. In de 20ste eeuw werden boter en sigaretten gesmokkeld; met het openen van de grenzen in 1995 (Schengen) kreeg de drugshandel de overhand. Strategisch perfect tussen Antwerpen en Rotterdam in, verbouwen criminelen op duizenden plekken in het langgerekte Brabant hennep en produceren ze synthetische drugs.

’Verre’ Den Haag
In Rucphen wordt ieder jaar vijftig keer hennepafval gedumpt. Vorige maand werden in het buitengebied van Schijf en Zegge meer dan honderd vaten met drugs(xtc)afval gevonden. In het recent verschenen boek De achterkant van Nederland beschrijven journalist Jan Tromp en hoogleraar Pieter Tops hoe in Brabant een parallelle samenleving kon ontstaan waarin (drugs)criminaliteit alledaags is en de rechtsstaat het loodje legt. Een ‘soort van Sodom en Gomorra’, noemt officier van justitie Greetje Bos Brabant. ‘De diepte en de breedte van de vermenging tussen onder- en bovenwereld is in Brabant wel heel fors’, zegt ze in het boek. En om het strafrecht lachen de drugsbazen.

En de politiek? Die was naïef en liet het er heel lang bij zitten. Het ‘verre’ Den Haag snapt het kennelijk nog steeds niet. Zoals de commissaris van de koning en de burgemeesters van Breda, Tilburg, Den Bosch, Helmond en Eindhoven afgelopen januari in een brandbrief schreven: ‘Wat ons verbaast zijn de lauwe reacties op De achterkant van Nederland in politiek Den Haag’. En dat terwijl de ongeorganiseerde overheid het nog steeds aflegt tegen de georganiseerde misdaad. Sinds een paar jaar vecht het Brabantse bestuur terug. En dat ‘is een zaak van de lange adem’, weet Van der Meer Mohr. ‘De overheid mag niet wegkijken, maar dat mogen burgers ook niet. Mensen moeten zich afvragen hoe de grote weldoener van de vereniging zo met geld kan smijten’.

Toen Marjolein van der Meer Mohr in 2011 burgemeester werd van Rucphen, bond ze de strijd aan met het narcosemiddel GHB. ‘Het is verslavender dan cocaïne en jongeren kunnen het gemakkelijk zelf maken. We erkenden dat er erg veel GHB werd gebruikt, maar er werd van weggekeken. Toen ik de GHB-crisis bestudeerde en er iets tegen wilde doen, werd ik mij bewust van alle drugs die hier gebruikt werden. Veel meer dan ik dacht toen ik hier kwam.’ Het massale gebruik van GHB door jongeren was voor haar een ‘wake up call’. ‘Jongeren gingen van de GHB naar de hennepteelt en de speed. Als ik boodschappen doe in Sint Willebrord, vind ik speedspuiten op straat. En wat te denken van de patronen waarmee lachgas in een ballon wordt geblazen?’

Het ‘hippe’ lachgas is absoluut niet onschuldig, meent de burgemeester. Gebruikers kunnen last krijgen van duizeligheid en angstgevoelens. Bij gebruik direct uit de patroon kunnen de longen bevriezen. Marjolein van der Meer Mohr: ‘Onze boa’s vinden dagelijks van die patronen. Maar hier niet alleen hoor, in Breda en Roosendaal liggen ze ook op straat en in de bosjes. Ik ben daar open in. Ik wil niet dat mijn gemeente het predicaat drugshol krijg, dat verdienen de mensen niet, maar als je wat aan de drugs en de ondermijning van de rechtsstaat wilt doen, dan moet je het probleem wél durven laten zien.’

Drugscultuur
Laten zien op scholen, voorlichting geven over verslavingspreventie en buurten vragen om ook te vechten tegen de drugscultuur. Op haar beurt rolt de burgemeester met de buren en met de Task Force Brabant Zeeland hennepkwekerijen op en sluit ze woningen. ‘We hebben dit jaar in Rucphen al vijf woningen gesloten. Hennepplantages, labs voor synthetische drugs. De laatste drie jaar hebben we dertig woningen gesloten. Ik ben daar niet trots op en het maakt de buurt er ook niet aantrekkelijker op, maar het moet wel. Het is ook een signaal aan de buurt en ik krijg er vanuit de bevolking eigenlijk alleen maar goede reacties op. Hè, hè, er wordt wat aan gedaan. Ze laten het niet gebeuren’, zegt ze.

Het duurde even voordat politie en justitie doorhadden dat deze (assertieve) burgemeester een rol te vervullen had en die ook wilde vervullen. Van der Meer Mohr: ‘Toen ik hier kwam, kreeg ik ruzie met een officier van justitie. Het OM vond dat het mij niets aanging welke invallen de politie in Rucphen wilde uitvoeren. Ik ben boos geworden en heb gezegd: “Zo’n inval geeft maatschappelijke onrust in mijn gemeente, dus daar moet ik van weten. Ik doe niets met die informatie en ik ga ook niet de wijkagent bellen, maar als ‘s nachts de halve straat op de been is, dan moet ik wel kunnen handelen”. De laatste twee jaar verloopt de communicatie goed.’

Niet iedereen staat te juichen bij zoveel dadendrang. In de zomer van 2015 stak een onverlaat haar auto in de Dorpsstraat in brand. Een maand eerder was de auto van een handhaver van de gemeente al in de fik gestoken. ‘De aanslag was gericht tegen mijn ambt en niet tegen mijn persoon. In die tijd begon ik met mijn eerste woning- en bedrijvensluitingen. Er is iemand opgepakt en die had daar een link mee. Natuurlijk hakte de autobrand er vreselijk in, maar als ik had toegegeven aan deze bedreiging en mij louter had toegelegd op het knippen van linten en bezoeken van bruidsparen, dan had ik een heleboel moedige mensen in de steek gelaten. Ik dacht: ik ga door. Als je lef toont, dan krijgen de inwoners van Rucphen ook vertrouwen in de toekomst’, zegt ze.

Van der Meer Mohr ging niet alleen door, ze werd nog ‘feller en alerter’ in de strijd tegen de drugscriminaliteit. ‘Want ik ben de ondermijning van de samenleving door de drugsmisdaad beter gaan begrijpen. Je merkt hoe structuren werken. Ik heb ook meer informatie van politie en justitie gekregen, waardoor ik scherper kan zijn in de strijd tegen de hennepplantages en drugslaboratoria. De gemeenteraad geeft mij die ruimte. Hier durft men stappen vooruit te maken. Dat heb ik de koning en koningin ook verteld toen zij vorig jaar een streekbezoek brachten aan Sprundel. We hebben het nadrukkelijk over drugscriminaliteit en de ondermijning van de democratie gehad en de Brabantse initiatieven om dit gevaar op het netvlies van ‘Den Haag’ te krijgen. We vinden in Brabant dat een nieuw kabinet in zijn regeerakkoord voorrang moet geven aan het neerslaan van de sluipmoord op de rechtsstaat.’

Daar wil ze graag haar steentje aan bijdragen. En dus tekende ze begin dit jaar voor zes jaar bij in Rucphen. De burgemeester: ‘Ik kan hier een beetje het verschil maken en daarbij krijg ik veel steun. Zoveel mensen staken mij na de autobrand een hart onder de riem. Dat is zo mooi van dit dorp. De meldingsbereidheid is ook gestegen. Ik hoop dat dat ook komt omdat ik mijn nek uitsteek. Als je als burgemeester liever wilt dat alles blijft zoals het is, dan heb je in Rucphen niets te zoeken. ‘Ik zou er niet aan moeten denken om burgemeester van een doorsnee gemeente te zijn.’

CV
Marjolein van der Meer Mohr werd op 23 november 1960 geboren in Haarlem. Ze studeerde eerst anderhalf jaar geneeskunde en later rechten in Rotterdam. Vanaf 1998 zat Van der Meer Mohr voor de VVD in de gemeenteraad van de Zuid-Hollandse gemeente Westvoorne. Ze was daar van 2002 tot 2005 wethouder. Van 2005 tot 2011 was ze zelfstandig juridisch adviseur. Ze werd op 1 januari 2011 benoemd tot burgemeester van Rucphen. Op 1 januari van dit jaar werd Van der Meer Mohr er herbenoemd.