De hel, dat is de Italiaanse overheid

Met een enorm pakket aan maatregelen wil de Italiaanse regering het land uit de coronacrisis trekken. Maar de bureaucratie vermindert de slagkracht. Covid-19 heeft zo een chronische zwakte  blootgelegd: de complexiteit van de procedures en de bureaucratische vertragingen.

Administratief apparaat 

Je vraagt je af waarom Italië de afgelopen jaren niet in staat is gebleken om een administratief apparaat op te tuigen dat past bij dat van een geavanceerd land. Inmiddels staat vast dat een gezaghebbende, technisch goed voorbereide en efficiënte staat essentieel is, wil je de doelstellingen van het overheidsbeleid kunnen realiseren. 

Ver te boven
‘Alle hoop vervliegt, bij u die hier binnenkomt’, schrijft de dichter Dante Alighieri over de inscriptie bij de ingang van de hel in zijn Goddelijke Komedie. Die hel is dus de Italiaanse overheid. Bedrijven en accountants ondervinden veel moeilijkheden, omdat ze regels en technische procedures moeten interpreteren die voortdurend weer veranderen. Het moeilijkst is het echter voor burgers, die zonder hulp bij het invullen en versturen van de formulieren hun vouchers en toeslagen moeten zien te krijgen. De ingewikkelde aanvraagformulieren zijn allemaal alleen online beschikbaar en vereisen een wetskennis die het opleidingsniveau van de gemiddelde Italiaanse burger ver te boven gaat.

Waanzin
‘Ik heb me afgevraagd of de regering zulke ingewikkelde procedures heeft gemaakt om het aantal verzoeken te beperken, omdat er misschien een methode in deze waanzin zit. Eerst kondigt u een programma van steun aan en dan maakt u de dingen zo ingewikkeld om mensen te ontmoedigen zich aan te melden’, zegt Carlo Cottarelli, een bekwaam econoom met een lange ervaring bij het Internationaal Monetair Fonds en nu aan het roer bij het Public Accounts Observatory, een instelling die onlangs een rapport heeft uitgebracht met een aantal voorstellen voor bureaucratische vereenvoudiging.

Overweldigende indruk
De regelingen die de Italiaanse regering aankondigt, maken een overweldigende indruk. De kwantiteit ervan lijkt te moeten benadrukken dat er een heilzame revolutie door het land gaat, om zo de noodzakelijke transformatie van Italië tot stand te brengen. Maar het echte doel, niet eens al te versluierd, lijkt de Europese pelgrimage van premier Giuseppe Conte, om zo sceptici als Mark Rutte te overtuigen van financiële steun.

Opscheppen
Maar veel Italianen denken dat er niets is om over op te scheppen. Uit een onderzoek dat Bankitalia in april en mei heeft uitgevoerd onder Italiaanse gezinnen rijst een dramatisch beeld. Meer dan de helft (55 procent) van de Italiaanse bevolking heeft nauwelijks enige financiële reserve opgebouwd en belandt na drie maanden zonder werk onder de armoedegrens.

Geen stimulans
Een van de hoofdzonden van de Italiaanse economie is het slechte functioneren van het openbaar bestuur. Bovendien krijgen de ambtenaren geen verantwoordelijkheid en zijn er geen (financiële) stimulansen voor degenen die hun werk goed doen. ‘Uw loon en uw carrière worden niet beïnvloed door uw prestaties. Waarom zou u dan proberen om het beter te doen? Wat ontbreekt is een prestatiecultuur. De cultuur om voor elk ministerie te bepalen wat de doelen zijn die volgend jaar moeten worden bereikt. Zonder deze cultuur gaan we nergens heen. Het openbaar bestuur moet gebaseerd zijn op prestaties en het personeel moet worden beoordeeld op wat het produceert’, aldus Cottarelli.

Bekentenis
Italië staat door de corona op de drempel van de hel, maar het ergste moet nog komen. De traagheid van de Italiaanse bureaucratie staat een snelle oplossing in de weg. ‘De regering probeert het probleem op te lossen met benoemingen van buitengewone commissarissen. Maar dit moet worden opgevat als een bekentenis dat het openbaar bestuur niet werkt. De landelijke overheid opereert traag’, besluit Cottarelli. ‘Op lokaal niveau gaat het beter: de burgemeester en de voorzitter van de regio’s staan dichter bij de bevolking en voelen zich daarom ook verantwoordelijker. Als het niet werkt in een gemeente, bekritiseren de burgers de burgemeester. De premiers worden niet gekozen, maar soms worden ze toevallig premier.’

Lees het hele verhaal over Italië na de corona deze week in BB15 (inlog).