Buma over zijn overstap naar Leeuwarden: ‘Het was dit of niets’

De Friese wimpel hangt in de Voorburgse voortuin aan de vlaggenmast. ‘Die hangt er al jaren’, lacht Sybrand Buma, de nieuwe burgemeester van Leeuwarden. ‘Bij veel meer Friezen trouwens die buiten Friesland zijn gaan wonen.’ Vandaag wappert de wimpel niet, hij hangt loom in de zomerhitte. Buma doet ook open in korte broek en T-shirt. Zo kennen we de oud CDA-voorman niet. Hij gaat eind volgende maand toch niet in dat tenue bij de Appie in Ljouwert langs, hè? De Leeuwarders zouden niet weten wat ze overkwam. ‘Ik had deze nog niet verzonnen. Waarom niet? Ik mag toch wel mijzelf zijn? Ik ga toch niet naar een diamanten bruidspaar in mijn korte broek?’

Sybrand Buma (53) maakt een ontspannen indruk. ‘Je treft mij tussen twee banen. Dat is een slim moment: geen persvoorlichters die het interview voorbereiden en nabespreken. Je krijgt mijzelf.’ Na 17 tropenjaren in de Tweede Kamer maakt de voormalige CDA-aanvoerder zich op om neer te strijken in zijn geboorteprovincie. Friesland was nooit ver weg. Buma werd geboren in Workum, zijn vader Bernhard was burgemeester van Workum en 23 jaar van Sneek, zijn grootvader Sybrand was burgemeester van Stavoren en Wymbritseradeel. De familiebegraafplaats van de Friese patriciërsfamilie is in Weidum, sinds kort op het grondgebied van Leeuwarden.

‘Die begraafplaats speelt een belangrijke rol in de familie. Hij wordt al bijna tweehonderd jaar gebruikt. Dit voorjaar hadden we er nog een begravenis’, zegt Buma. Er was ook maar één stad in Nederland waar Sybrand Buma burgemeester wilde worden, en dat ook nog eens dolgraag: Leeuwarden (123.000 inwoners). ‘Er lopen voor mij zoveel lijnen naar die stad. Het was dit of niets. Afgelopen zomer besloot ik om te stoppen als politiek leider van het CDA; in ieder geval wilde ik in 2021 niet meer meedoen aan de verkiezingscampagne. In november werd bekend dat Ferd Crone wegging in Leeuwarden. Dat kwam een beetje te vroeg, want dit voorjaar speelden nog twee verkiezingscampagnes. Maar ik dacht ook: ik ga het mijzelf mijn leven lang verwijten als ik het niet heb geprobeerd. Dus heb ik geschreven, terwijl ik wist dat het mis kon gaan.’

Misgaan omdat gelekt wordt uit de vertrouwenscommissie of omdat Buma wel heel vaak in het hoge noorden opduikt. ‘Ik heb een bekend gezicht. Ik zie mijzelf vaak terug – hé, Buma was daar en daar.’ Beter helemaal niet in de Friese hoofdstad komen tijdens de sollicitatieprocedure dus. ‘In de gesprekken met de commissaris van de koning en de vertrouwenscommissie kun je dat organiseren, maar ik moest in Leeuwarden zijn omdat het niet goed ging met mijn moeder. Als ik in de stad was voor mijn ouders, zorgde ik ervoor dat ik zoveel mogelijk buiten beeld bleef.’ Altijd maar verstoppertje spelen; de geheimzinnigheid rond de keuze voor een nieuwe burgemeester. Buma: ‘Daar heb ik geen moeite mee hoor. Mijn naam viel ook altijd als er in Friesland een vacature was. Ik was gewend om geen nee te zeggen als mij daarnaar werd gevraagd, want ooit zou het een ja kunnen zijn, maar te zeggen: “Ik praat er niet over”. Het werd hardnekkiger toen De Telegraaf erover ging schrijven. Ik heb mij altijd gerealiseerd dat het op zo’n moment kon stranden. Dat je zó vaak wordt genoemd, dat men toch maar voor een ander kiest. Het had mis kunnen gaan en dat had mij kunnen beschadigen. Dat risico neem je.’

Leuk spel
Sybrand Buma nam het risico en op 16 mei kwam de boodschap dat hij het nieuwe ‘boegbeeld van Leeuwarden’ zou worden. ‘Geen idee of ik een telefoontje had gekregen als ik het niet was geworden.’ Op 28 mei nam de ‘stayer’ afscheid van de Tweede Kamer. ‘En dan is alles voorbij, terwijl de politiek doordendert. De scheiding is keihard.’ Wat hij na 25 jaar in de Kamer te hebben rondgelopen (8 jaar als fractiemedewerker en 17 jaar als Kamerlid), het meest zal missen? Buma: ‘Nu niet zoveel. Ik heb het lang gedaan en het was mooi geweest. Ik had het ook niet langer moeten doen. Zo simpel is het. Ik denk dat ik de samenwerking met mensen ga missen en de banden die je hebt gekregen. Dat hoeft geen vriendschap te zijn, maar een soort van lotsverbondenheid over waarin je terecht bent gekomen.’ En de macht? ‘Nee, dat is ook geen macht daar. Je hebt een doel en het gaat om het proces om er te komen. In de Haagse politiek, maar dat is in een gemeente niet anders, moet je via omwegen van A naar B. Wie heb je nodig, waar moet je zijn? Dat is een leuk spel. De schaal is straks anders, maar het spel is hetzelfde.’

Hoogst haalbare
Een spel dat Sybrand Buma anders zal spelen dan zijn voorvader Bernardus, die twee eeuwen geleden de scepter over Leeuwarden zwaaide. Over de unieke geschiedenis van de Buma’s gaat commissaris Arno Brok vast iets zeggen bij de installatie van de jongste loot aan de stam eind augustus. In het Frysk. Nu vast een brokje Buma-historie: ‘Bernardus Buma werd onder Napoleon maire van Leeuwarden. Een half jaar later werd hij door de vroedschap gekozen tot president-burgemeester. Het aardige is dat in die tijd het burgemeesterschap van Leeuwarden helemaal niet het hoogst haalbare werd gevonden door de elite. Je had er niet zoveel macht. Leeuwarden had vier burgemeesters. Bernardus ging in 1816 naar Baarderadeel, waar hij een familiehuis had. Daar werd-ie grietman, je zou kunnen zeggen de voorloper van de plattelandsburgemeester. Op het platteland was hij koning; hij bezat er het grootste deel van de gemeente.’

De (president)burgemeester van Leeuwarden had tweehonderd jaar geleden kennelijk niet zoveel in de melk te brokkelen. Als we Buma’s toekomstige ambtgenoot Tjeerd van der Zwan in Heerenveen mogen geloven, heeft de burgemeester nog steeds niets te vertellen. ‘Over de zaken die van wezenlijk belang zijn voor de mensen in zijn gemeente gaat hij niet. De burgemeester van nú is min of meer een beklagenswaardige figuur’, zei Van der Zwan eind vorig jaar op de website van Binnenlands Bestuur. Buma: ‘Een burgemeester moet zich in mijn ogen bewust zijn van zijn positie in het huidige bestel. De burgemeester is niet de politicus op wiens naam alle successen worden geschreven, maar degene die het mogelijk maakt dat die successen er komen. Dat vind ik niet beklagenswaardig. Mijn stelling is: je hebt die ambtsketen om, die hoef je niet te bewijzen. Burgemeester ben je vanzelf wel. Politici moeten voor hun partijen een profiel laten zien. Dat hoeft een burgemeester niet.’

Sybrands grootvader Sybrand van Haersma Buma was in de jaren 30 van de vorige eeuw burgemeester van Stavoren, en van 1938 tot 1941 van Wymbritseradeel (hij stierf in 1942 in concentratiekamp Neuengamme). Sybrand ‘de oude’ (die overigens op zijn 26-ste burgemeester werd), stond boven de partijen, was zichtbaar in het dorp, handhaafde het gezag en was burgervader. Eigenlijk wat van Sybrand ‘de jonge’ ook wordt verwacht in Leeuwarden, maar die moet óók een verbinder en benaderbaar zijn. Je zou het misschien niet zeggen omdat hij zo’n serieuze indruk maakt, maar Buma kan om zichzelf lachen (de Volkskrant noemde hem in 2012 een ‘Friese protestant met bijzonder droog gevoel voor humor’) en hij is opmerkelijk informeel.

Buma: ‘Iedereen mag mij tutoyeren. Dat was in de Tweede Kamer zo en dat wil ik in Leeuwarden zo houden. Binnen en buiten het stadhuis. Het heeft voor mij ook echt een functie. Informaliteit vergroot de effectiviteit. Ik heb het gevoel dat mensen door het gebruik van je en jij opener zijn en sneller zeggen wat ze vinden.’

Do of jij
En wordt het dan do in het Frysk of jij in het Nederlands op het Hofplein? Even verderop aan de Tweebaksmarkt is de eerste taal van ‘adoptie-Fries’ en commissaris van de koning Brok in ieder geval Fries. ‘Ik spreek het denk ik negentig procent van de tijd. Het is echt de taal van mijn hart geworden’, zei Brok eerder dit jaar in Binnenlands Bestuur. Burgemeester in spe Sybrand Buma is geboren en getogen in Friesland, maar het Fries is niet zijn eerste taal en zal het thuis niet worden ook. Buma: ‘Arno Brok kwam naar Friesland en werd gegrepen door wat hij er zag.

Nog steeds. Voor mij is dat vanzelfsprekend. Ik kom uit Sneek en daar wordt minder Fries gesproken dan op het platteland. Ik ben ook niet Friestalig opgevoed. En vergis je niet: in Leeuwarden wordt naast het Nederlands en het Fries ook het Liwwadders gesproken. Ik wil het Fries wel beter leren spreken. Ik spreek het sociaal, maar je moet mij niet om een bestuurlijk verhaal in het Fries vragen. Dat wil ik straks wel kunnen. Dat is nodig.’

Het Frysk is nodig om de rol van ‘boegbeeld en verbinder’ in de Friese hoofdstad met verve te kunnen vervullen. Een Kamerlid is allesbehalve een verbinder – eerder een verdeler. Toch is het Kamerlidmaatschap een goede leerschool voor het burgemeesterschap, denkt Buma. ‘Je kunt buffelen, je weet wat teleurstellingen zijn en je weet hoe ingewikkeld het is om politicus te zijn. Je weet hoe moeilijk het is om altijd maar politiek zichtbaar te zijn. Dat is in de Kamer al moeilijk, maar in de gemeentepolitiek nog veel moeilijker, want je hebt er als raadslid wel gewoon een baan bij. Het raadswerk wordt erg onderschat. In de Kamer ben je de hele dag bezig met politiek. Dat is niet zo ingewikkeld. Het is wel veel werk, te veel werk, maar het is alleen maar dat.’

Verveling ligt op de loer als je zoveel in het Haagse hebt gebuffeld. Regionale functies en een commissielidmaatschap bij de VNG maken dan veel goed. ‘De burgemeester van Leeuwarden verveelt zich niet’, reageert Buma. ‘Het mooie van Leeuwarden is de schaal. De gemeente is groot genoeg om te moeten besturen, maar overzichtelijk genoeg om mensen te kunnen kennen. Leeuwarden ligt excentrisch vanuit de Randstad, maar is het hart van Friesland.

De provincie kijkt naar Leeuwarden als de stad die het moet doen, maar als Leeuwarden het doet zegt men: “Hé, Leeuwarden, je blijft wel bescheiden, hè?” De complexe problemen van Leeuwarden zijn van alle tijden en maken hem zo leuk. En met zo’n cultuur, zo’n eigenheid. Het is niet zomaar even een stad waar ik naartoe ga. Het is Lééuwarden.’

CV

Sybrand van Haersma Buma (Workum, 1965) studeerde rechten in Groningen en volgde een postdoctorale studie internationaal recht in Cambridge. Hij werkte van 1990 tot 1992 bij de Raad van State en van 1992 tot 1994 bij Binnenlandse Zaken. Tussen 1994 tot 2002 was Buma medewerker van de CDA-fractie in de Tweede Kamer. In 2002 was hij een blauwe maandag raadslid in Leidschendam-Voorburg. Buma was van mei 2002 tot mei van dit jaar lid van de Tweede Kamer voor het CDA. Vanaf oktober 2010 als fractievoorzitter. De gemeenteraad van Leeuwarden droeg Sybrand Buma op 16 mei voor als burgemeester. Hij wordt op 26 augustus geïnstalleerd.