Geen briefstemmen bij herindelingsverkiezingen

Bij de herindelingsverkiezingen van november komen er minder mogelijkheden om coronaproof te stemmen dan bij de Kamerverkiezingen van maart. Zo wordt het briefstemmen voor 70-plussers geschrapt. Ook het maximumaantal volmachten wordt teruggebracht van drie naar twee.

Vroeg stemmen

Wel blijft vervroegd stemmen mogelijk. De maandag en dinsdag voor de officiële verkiezingsdag van 24 november kunnen inwoners van de elf ‘herindelingsgemeenten’ in een beperkt aantal stemlokalen hun stem uitbrengen. Niet alleen mensen met een kwetsbare gezondheid, zoals bij de Kamerverkiezingen de regel was, maar alle stemgerechtigden. Als het aantal coronabesmettingen in november het toelaat, hoeven er op de stembureaus daarnaast minder strenge maatregelen te worden getroffen. De gezondheidscheck kan onder meer worden geschrapt, ‘als de ontwikkelingen rond het coronavirus daar aanleiding toe geven’, aldus minister Ollongren van Binnenlandse Zaken in de Memorie van Toelichting op de Wijziging Tijdelijke wet verkiezingen covid-19, die nu ter internetconsultatie voorligt.

In november zijn er verkiezingen in Beemster en Purmerend; in Heerhugowaard en Langedijk; in Landerd en Uden en in Boxmeer, Cuijk, Grave, Sint Anthonis en Mill en Sint Hubert. Althans, als de Eerste Kamer met deze wetsvoorstellen instemt.

Niet vlekkeloos

Vanuit het ‘oogpunt van de pandemie’ is er geen noodzaak (meer) dat 70-plussers per brief kunnen stemmen, aldus Ollongren in de Memorie van Toelichting. Zij zijn inmiddels gevaccineerd. Hiermee is niet gezegd dat stemmen per brief − dat in maart bepaald niet vlekkeloos is verlopen −, definitief de prullenbak in gaat. Daarover moet een debat worden gevoerd ‘in het kader van een eventuele wijziging van de Kieswet, en niet in het kader van de Twv (Tijdelijke wet verkiezingen, red)’, aldus Ollongren. Het gaat immers om een ‘zeer majeure verandering van het verkiezingsproces.’

Experimenten

Voordat eventueel wordt besloten tot structurele invoering ervan, zijn we wel een paar jaar verder. ‘Als dat wordt overwogen, dient dat gepaard te gaan met een traject van testen (zoals dat ook gebeurt in het kader van de ontwikkeling van een nieuw model stembiljet) en experimenten bij een of meerdere verkiezingen. Pas nadat in de praktijk ervaring is opgedaan met de nieuwe vorm van stemmen, kan een goed overwogen besluit worden genomen over de structurele invoering daarvan.’

Kwetsbaarheid

Aan het stemmen via volmacht blijkt niet veel behoefte te zijn, stelt Ollongren. Bij de Kamerverkiezingen is 8,8 procent van het aantal stemmen per volmacht uitgebracht. Vier jaar geleden lag dat percentage op 9,1 procent. Dat in combinatie met de kwetsbaarheid van de volmachtregeling, ‘vindt de regering dat onvoldoende reden om de uitbreiding van het maximumaantal volmachten te handhaven.’

Reële financiële compensatie

De stemlokalen die op maandag en dinsdag opengaan, hebben beperktere openingsuren in vergelijking met de Kamerverkiezingen. Op 22 en 23 november kunnen kiezers van 7.30 en 18 uur terecht. Op de verkiezingsdag zelf zijn de stemlokalen wel open van 7.30 tot 21 uur. De ‘vroege stemmen’ kunnen, net zoals in maart, op woensdag overdag worden geteld. Herindelingsgemeenten moeten extra kosten maken, onder meer vanwege het vervroegd stemmen. Daarvoor krijgen zij van BZK een ‘reële financiële compensatie’. De internetconsultatie staat tot 21 juni open.