Bloemen binden Noord-Limburg

Op de achtergrond razen de auto’s op de A73 voorbij. Ondertussen blikkert de lentezon in de ruiten van de Innovatoren. Hubert Bruls geniet. Kijkt nog maar eens met onverholen trots omhoog. Een week voor de opening van de Floriade weet de burgemeester van Venlo dat de immense klus bijna is geklaard. Zijn laatste klus ook, want na de officiële opening op 4 april door de koningin en even later de ontvangst van de Turkse president, zoekt Bruls het hogerop. De CDA-bestuurder begint medio mei als burgemeester in Nijmegen. 

Maar eerst de opening van de wereldtuinbouwtentoonstelling dus nog. Een evenement dat één keer in de tien jaar in ons land wordt gehouden. Haarlemmermeer was de laatste gemeente die het organiseerde, in 2002. Niet zo heel erg lang daarna kandideerden Arnhem, de Drechtsteden, de kop van Noord-Holland, Rotterdam, Tilburg, Amsterdam- Noord en de regio Venlo zich voor de Floriade 2012. Nadat Rotterdam en Arnhem in een eerder stadium afhaakten – ze vonden de financiële risico’s van het evenement te groot - en de Drechtsteden uiteindelijk het niet met elkaar eens konden worden, koos de Nederlandse Tuinbouwraad in december 2004 voor Noord-Limburg. Want behalve Venlo doen ook de gemeenten Beesel, Gennep, Horst aan de Maas, Peel en Maas en Venray en de provincie Limburg mee – zeker financieel.

Trekker

Eerlijk is eerlijk, de Floriade is al binnengehengeld als Bruls in 2005 burgemeester wordt in Venlo. En veel tijd en energie is dan ook al gestoken in het op één lijn brengen van de regiogemeenten achter het Floriadeplan. Maar makkelijk gaat het daarna allerminst. De provincie, de grootste sponsor, is al snel ontevreden over het tempo van de voorbereidingen. Er zou gebrek aan samenwerking en vertrouwen zijn tussen met name de vijf deelnemende gemeenten. Venlo stelt zich te weinig op als trekker van het project. Die kritiek uit het provinciehuis in Maastricht komt niet uit de lucht vallen.

Ook uit de bestuurskrachtmeting, waaraan alle Limburgse gemeenten periodiek worden onderworpen, was dat beeld al naar voren gekomen. ‘We hebben in 2007 op onze kop gehad van de provincie’, geeft Bruls toe. ‘Die kritiek op met name ons strategisch vernuft als centrumgemeente hebben we ons aangetrokken. We zijn er extra in gaan investeren. Maar weet je wat het is? Je rol als centrumstad is een ingewikkelde. Je moet leiding geven, maar tegelijk moet je deemoedig zijn.’

Het cruciale jaar was 2009, vertelt Bruls. Op dat moment was de regio al vijf jaar bezig met de plannen. ‘Maar toen was het: gaan we op de ingeslagen weg door of niet’, zegt hij. Wat is er aan de hand? Marktpartijen blijken weinig interesse te hebben in de ontwikkeling en uitbating van een aantal geplande gebouwen. Nee, ook niet voor de twee hoofdgebouwen: het prestigieuze entreegebouw (de 70 meter hoge Innovatoren) en Villa Flora, een kantoorkas van 45 meter hoog en bijna 2,5 hectare groot. Een projectontwikkelaar was maar steeds niet te vinden. Langer wachten kon niet, want dan zouden de gebouwen nooit op tijd af zijn.

‘Het alternatief was met louter tijdelijke gebouwen te gaan werken, zoals de andere paviljoens op het terrein. Dat had alles te maken met het verslechterend economisch tij’, zegt Bruls. ‘De vraag wat te gaan doen met die twee hoofdgebouwen heeft veel bestuurlijk zweet gekost. Er moest extra risicodragend geld van de overheden bij. Medio 2009 hebben we die knoop doorgehakt. Een investeringsbesluit echt tegen de conjunctuur in.’

Venlo stelt zich voor miljoenen euro’s garant voor de bouw van Villa Flora, het centrale gebouw op het terrein. De provincie trekt nog eens de beurs en steekt vijftien miljoen euro in de realisatie van het entreegebouw, de Innovatoren.

Tel kwijt

De miljoenen vliegen werkelijk om de oren tijdens het gesprek op de vierde etage in de Innovatoren. Vijf gemeenten voor gezamenlijk acht miljoen euro, het ministerie van Landbouw – na druk van de Limburgse Tweede Kamerleden Ger Koopmans (CDA) en Geert Wilders (PVV) – vijf miljoen euro. Brussel legt er vijf miljoen euro bij voor de ontsluiting van de tentoonstelling.

Daarnaast dragen de gemeenten dus nog eens tien miljoen euro extra bij. Hoofdsponsor Rabo is goed voor zes miljoen euro. Bruls raakt onderweg de tel kwijt. ‘De provincie? Dat kan ik zo gauw niet zeggen. Die stopt er heel veel in, dat zeker.’

Bij de Floriade-organisatie hebben ze het totale plaatje wel paraat. De totale investering is 85 miljoen euro. De provincie en de regio zitten er elk voor 15 miljoen euro in, sponsors voor 10 miljoen euro. Kaartverkoop en horecaopbrengsten moeten voor de rest zorgen.

‘Ja, dat is samen veel geld. Maar kom, een stuk asfalt van 2,5 kilometer, iets verderop hier op de A74 kost een veelvoud daarvan. De Floriade levert ook veel op. Het is goed voor het toerisme naar de streek. Onderzoek leert dat bezoekers erna graag nog eens terugkomen. En daarbij, het levert niet alleen tijdelijk veel werkgelegenheid op, maar velen houden er erna ook nog een baan aan over.

Op dit terrein hier’, zo wijst hij, ‘komt na de Floriade een bedrijventerrein. Dat is het bijzondere aan dit concept. Het gebied is verkaveld, de wegen zijn aangelegd. Veel van wat er nu staat, verdwijnt: de paviljoens, de strandtent aan het water, de halve wereldbol van de Rabobank. Ja, zelfs de anderhalve kilometer lange kabelbaan, waarmee bezoekers zich over het terrein kunnen verplaatsen, wordt straks weer ontmanteld. Niks zonde. Die baan is hier gratis en voor niks gebouwd door Oostenrijkers en die breken hem straks ook weer af om hem vervolgens in Vorarlberg opnieuw op te bouwen op een skipiste.

Wat hier blijft, zijn de twee hoofdgebouwen. Na de Floriade zijn die grotendeels al verhuurd. De Innovatoren [16 etages en ruim 5.000 vierkante meter vloeroppervlak, red.] wordt een soort kenniscentrum van innovatie. Zo heeft de provincie er een kantoor in. In de Villa Flora gaat een supermarktketen een immense model-supermarkt bouwen. De uitdaging is vooral om hier kennis naar toe te halen. En een grote trekker. Dat is het lastige van Noord-Limburg: er zit vooral veel mkb-bedrijvigheid. Om innovatie echt een succes te laten worden, op grote schaal toe te passen, is het wel handig om een groot bedrijf te hebben. ASML in Veldhoven was nooit zo groot geworden zonder Philips in Eindhoven.’

Verlossing

De Rabobank becijferde eerder dat het evenement het regionale bedrijfsleven in Noord-Limburg 225 tot 280 miljoen euro aan omzet gaat opleveren. Daarnaast zou er nog eens sprake zijn van een bedrag van 166 miljoen euro aan ‘welvaartseffect’. In geld is het nauwelijks te meten, maar wat de expo de regio vooral moet gaan opleveren, is wereldwijde naamsbekendheid. Het moet, zoals dat heet, Noord-Limburg op de kaart zetten.

‘Als Greenport, als belangrijk agribusiness-centrum. Het geeft ons de kans om te laten zien dat er veel mogelijk is hier’, zegt Bruls. ‘Er is hier veel tuinbouwbedrijvigheid en er is ruimte voor nog veel meer. Je kan hier zo een tweede Maasvlakte aanleggen. Land genoeg, dat ook nog eens een stuk goedkoper is dan in het westen van het land. En het is makkelijk bereikbaar, met een breed Duits achterland. Tja, we hebben niet zo’n sterk imago. Nee, zwart is het niet, maar wel grijs. En we willen graag dat het groen wordt. De Floriade, compleet opgezet volgens duurzame principes, gaat daarbij helpen.’

De verlossing van dat kleurloze imago, dat is wat Bruls betreft de grootste winst van de Floriade. ‘Jongen, kijk nou eens naar die toren! Als je die vanaf de snelweg ziet… Dat is uniek. Zoiets heb je hier niet, nergens. Hier in Noord-Limburg kon namelijk nooit iets. Hier heerst de mentaliteit van voetjes aan de grond, het gevoel ook van anderen kunnen het beter. Maar wat nu tot stand is gekomen, dat sterkt het geloof in eigen kunnen enorm’, zegt hij.

Zo bezien, vindt Bruls die investering van acht miljoen euro door de gemeenten ‘relatief weinig.’ Het is in zijn ogen vooral een investering in het gevoel. ‘Dat is ontzettend belangrijk, ook om volgende stappen te kunnen zetten. Er zijn nu al geluiden als: ‘‘wat zullen we over tien jaar doen?” en “zullen we ook de volgende Floriade gaan doen?” Ik weet niet of dat laatste zo verstandig is, maar het geeft aan dat het naar meer smaakt. Er is duidelijk behoefte om een nieuwe totempaal neer te zetten.’

Het plaatsen van die bekende stip op de horizon is iets wat de CDA-bestuurder zeer aanspreekt. Anders, zo zegt hij, weet je niet waar je naar toe werkt. ‘Ik vind het een plicht van de overheid zo’n visie voor de lange termijn te ontwikkelen. Als een kip zonder kop overheidsgeld in allerlei los van elkaar staande projecten stoppen, dat noem ik pas geldverspilling.’ De investering in de Floriade past in de toekomstvisie de regio Venlo te ontwikkelen als Greenport, één van de vijf ‘groene havens’ in Nederland waar een concentratie van tuinbouw en agribusiness zich moet ontwikkelen. Dat predicaat kreeg de regio in 2004 van het toenmalige ministerie van VROM.

De Floriade moet ook helpen hechtere banden te smeden met Nordrhein- Westfalen, waar een van de belangrijkste tuinbouwgebieden van Duitsland is gelegen. Een hoger doel is meer grensoverschrijdende samenwerking tot stand te brengen. Staatsgrenzen mogen dan wel niet meer zoveel voorstellen, Bruls ervaart ze nog steeds als een last. ‘Vooral in cultureel opzicht. Nog steeds gaan maar weinig mensen over de grens werken’, zegt hij.

Referendum

Binnen de Limburgse grenzen heeft de Floriade volgens Bruls nu al veel goeds gebracht. Vooral in bestuurlijk opzicht. Ik ben er zeker van dat zonder die Floriade de herindeling in deze regio een stuk moeilijker was geweest. Dat proces is hier redelijk geruisloos verlopen. Tien jaar geleden was het onvoorstelbaar dat die gemeenten zouden fuseren. Dat vermoedde de burgemeester van Sevenum bijvoorbeeld ook. Die dacht, ik hou een referendum om de fusie tegen te houden. Want zoals je weet, is de uitkomst van een referendum meestal negatief. Weet je wat de uitkomst was? 60 procent bleek voor herindeling. Die zei: “Laat maar gebeuren.”

De organisatie van de Floriade heeft naar mijn idee daar zeker aan bijgedragen. Ambtenaren, wethouders en burgemeesters zaten heel vaak met elkaar aan tafel voor overleg. Elk volgende overleg werd leuker. Er zijn veel contacten ontstaan, ook tussen burgemeesters van de ene stad met wethouders van de andere stad. Dat was heel lang niet zo gewoon als het klinkt. Vaak was het toch burgemeesters onder elkaar’, zegt Bruls. ‘Elkaar treffen, samenwerken is o, zo belangrijk. Dan pas kun je meters maken.’

‘187 dagen koninginnedag’
Het Floriadeterrein op de grens van Venlo en Horst aan de Maas beslaat in totaal 66 hectare. Daarvan is 22 hectare bos, 2,5 hectare gebouwen en 4 hectare water. Er zijn in totaal 1.700 bomen aangeplant, 20.000 heesters, 200.000 vaste planten, 65.000 waterplanten, 1,5 miljoen bloembollen en 95.000 eenjarige planten. De eerste boomaanplant was vier jaar geleden. Een jaar later werden de heesters aangeplant, in 2010 werden de vaste planten geplaatst en de borders ingezaaid. De Floriade in Venlo maakt gebruik van het zogeheten cradle-to-cradle concept. Trefwoord is duurzame ontwikkeling. En duurzaam mag dan worden geïnterpreteerd op meerdere wijzen.

Zo krijgt de locatie na de expo een nieuw leven als bedrijventerrein. Het kaskantoor (Villa Flora) wekt zijn eigen energie op en gaat na 7 oktober verder als kantoorcomplex voor meerdere bedrijven. De hele Floriade is geheel volgens het principe van de eeuwig durende kringloop opgezet. Er zijn zo’n 130 deelnemers – Rusland meldde zich begin deze maand nog! Voor het publiek is de tentoonstelling van 5 april tot 7 oktober 2012 te zien. De organisatie rekent op gemiddeld 20.000 bezoekers per dag. ‘Vooral de eerste twee maanden zal het nog veel drukker zijn, met 35.000 bezoekers op topdagen’, schat Bruls in. ‘Het wordt 187 dagen Koninginnedag hier.’

CV
Hubert Bruls (Nuth, 1966) studeerde politicologie in Nijmegen. Na zijn studie ging hij werken bij de Abvakabo en werd raadslid voor het CDA in Nijmegen. In 1998 werd hij er wethouder. Vier jaar later zat hij voor zijn partij in de Tweede Kamer. In 2005 werd hij burgemeester van Venlo. Begin deze maand werd hij door de gemeenteraad van Nijmegen voorgedragen als opvolger van Thom de Graaf.

Eerder al was uitgelekt dat hij één van de kandidaten was. De vertrouwenscommissie had een voorkeur voor Tweede-Kamerlid Sharon Dijksma (PvdA). De raad koos na een urenlang geheim beraad op 2 maart voor Bruls. ‘Toen ik in Venlo werd voorgedragen was ik ronduit blij. Nu was ik vooral opgelucht. Door de bijzondere procedure zat er veel spanning op. Je weet dat de hele wereld meekijkt.’

Organisatie Floriade op afstand
Venlo heeft veel gehad aan de kennis en ervaring van Haarlemmermeer, de gemeente die de vorige Floriade organiseerde. ‘We hebben veel kunnen kopiëren’, zegt Bruls. Toch week Venlo op onderdelen af. Anders dan Haarlemmermeer koos Venlo er bijvoorbeeld voor de organisatie van de Floriade op afstand te zetten. Deze werd ondergebracht in een aparte BV, met oud-Efteling directeur Paul Beck aan het hoofd.

‘Dat pps-denken past meer bij het tijdsgewricht. Het maakte dat we veel sneller en met meer slagkracht konden handelen en niet werden geremd door allerlei spelregels die bij de politiek horen’, zegt Bruls. De overheid is overigens nog steeds wel de grootste financier. Waar Venlo ook afweek van Haarlemmermeer was op het gebied van veiligheid. Daarin is volgens Bruls in tien jaar zoveel veranderd, dat het oude draaiboek niet meer volstond. Er is zelfs een aparte veiligheidsorganisatie opgezet. ‘Het bestuurlijke hoogtepunt is achter de rug, maar tot de laatste dag zal ik druk bezig zijn met de veiligheid’, aldus de burgemeester.