Bestuurders overschatten baten herindeling
Bestuurders hebben tijdens een fusieproces de neiging om de baten van (gemeentelijke) herindeling te overschatten en de kosten ervan op voorhand te bagatelliseren. Bij een fusie tussen gelijkwaardige gemeenten ontstaat soms een machtstrijd die zo maar 10 jaar kan duren.
Eerst onderzoeken
Dat stelt bestuurlijk jurist mr. Frans van Geel, adviseur van gemeenten die in een fusieproces zitten. In het verleden werkzaam bij de provincie Limburg kent Van Geel het fusieproces van binnen en buiten de ambtelijke organisatie. Hij sluit zich aan bij een pleidooi van oud-Kamerlid Rikus Jager (CDA) om het profijt van een fusie eerst goed te onderzoeken, alvorens het proces daadwerkelijk in te gaan. Jager treedt volgende maand aan als burgemeester van Westerveld.
Identiteitsverlies
Aan de vooravond van de gemeenteraadsverkiezingen zoals die op 24 november in een aantal nieuwe fusiegemeenten worden gehouden, zet Van Geel paar vraagtekens bij de toenemende schaalvergroting. . ‘Het leidt sowieso tot identiteitsverlies bij de burgers. Maar ook financieel zijn de baten niet altijd zo positief als bij aanvang wordt gedacht’.
Overschat
De bezuinigen die voort moeten komen uit minder overhead en een efficiëntere ambtelijke organisatie worden nogal eens overschat, zo is zijn ervaring. Om gedwongen ontslagen te voorkomen blijven er bijvoorbeeld nogal eens mensen overtallig in dienst, waardoor de kosten hoger blijven dan nodig. ‘Maar ook als je de ambtenaren wel ontslaat dan kan het wachtgeld soms onverwacht hoog oplopen.’
Machtstrijd
Erger is dat de culturen per betrokken gemeenten nogal eens uiteenlopen. Het kan dan jaren kosten voordat er een hechte samenwerking tussen de twee of soms wel drie verschillende bloedgroepen is ontstaan, aldus Van Geel. Dat geldt zeker als het om gelijkwaardige fusiepartners gaat: ‘Dan woedt er soms 15 jaar na dato nog een al dan niet verkapte machtstrijd.’
Zwijgende aanpassing
Is er een duidelijk grotere partij in het spel, dan verloopt het fusieproces volgens Van Geel wat soepeler. Dan is het geen kwestie welke cultuur er zal winnen, De ambtenaren van de kleine gemeenten hebben geen keus en passen zich meestal zwijgend aan.
Voordelen
Voordelen van de schaalvergroting zijn er overigens ook, zo benadrukt van Geel. ‘Je kunt je als gemeente beter profileren tegenover grotere buren, je krijgt meer expertise. Dat moet je in de kosten baten analyse natuurlijk wel meenemen’.
Reacties: 15
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Geen burger zat/zit en zal zitten te wachten om horige te worden van een alweer grotere molocht die minder gaat leveren tegen hogere lasten. Bestuur lekker anoniem vanuit een ivoren toren ver weg in een plaats waar je geld verdampt.
Geef de burger gewoon toegankelijk op de menselijke maat afgestemd bestuur en hijz/ij wil er graag voor betalen. Noem eens een herindeling waar de BURGER beter van werd ?
Inderdaad die zijn er niet.
Dat is dus erger dan bezigheidstherapie. Het is het gedrag van verslaafden die niet willen genezen.
Het zou beter zijn als deze bestuurders zich bezig gingen houden met schaken of dammen, of een andere competitief bordspel. Misschien zou er speciaal voor machtsverslaafde politici een politiek computerspel kunnen worden ontwikkeld dat ze via internet "real-time" met elkaar zouden kunnen spelen. Bijvoorbeeld het spel "Gemeentelijke fusie", met als inzet een stuk of vijf fictieve gemeenten, inclusief gefrustreerde ambtenaren, burgers, religieuze en culturele instellingen etc.
Dat zou het bestuursproces in de echte wereld misschien wat vreedzamer, constructiever en efficiënter maken.
P.S. Voor gevorderden zou een uitbreidingsmodule "decentralisatie overheidstaken" aan het spel kunnen worden toegevoegd, zodat het, met wisselende deelnemers, in alle eeuwigheid zou kunnen voortduren.
1. Terug naar vroeger met een gemeente van minder dan 10.000 inwoners;
2. Het blijft zoals het blijft;
3. Op weg naar de toekomst met een gemeente van meer dan 50.000 inwoners (platteland) en 200.000 inwoners (verstedelijkt gebied).
Baten worden standaard overschat, kosten en risico's worden standaard onderschat of genegeerd.
Kortetermijn-denken en baten-focus heerst, vaak ten eigen voordele. Lange termijn en negatieve effecten komen vaak voor rekening van anderen.
Strikt hanteren van (politieke) rekening-en-verantwoording - ook op langere termijn als verantwoordelijken elders zitten - zou een begin zijn. Bestuurlijk mismanagement is ook onbehoorlijk bestuur.
Mogelijk voordeel is minder clientelisme binnen een kleine gemeente.
Maar het echte directe voordeel ligt bij de bestuurders en ambtenaren. Bijna een verdubbeling van de vergoedingen, zeker 40% hogere salaris schalen.
Dat is de echte dynamiek achter de fusiedrang.
In de betreffende gemeente die de fusie wel goed heeft aangepakt, nu ongeveer 40.000 inwoners, zijn de burgers en de bedrijven uitermate tevreden omdat er nu efficiënt en veel deskundiger en sneller wordt gewerkt. Fusie naar een wat grotere schaal is derhalve vaak wel zinvol, maar de wil en de bestuurskracht moet aanwezig zijn om er dan ook iets van te maken.