Bestuur en organisatie zijn geen tere kinderzieltjes

Staat het er echt? Een Overijsselse krant meldt dat een lokale overheid is geadviseerd voor een netwerkgemeente als passender scenario dan de regiegemeente. De laatste zou een te grote investering en teveel veranderkracht van bestuur en organisatie vergen. Alsof het tere kinderzieltjes zijn. Sommige adviesbureaus gaan beter om met marketing dan met inzicht.

In onze samenleving vinden we dat iedereen moet kunnen functioneren. Dat is er niet meer bij. Kloven alom tussen ‘can’ en ‘cannot’, tussen onbetaald of onbeschermd flexwerk en betaald werk, wel of geen toegang tot fatsoenlijk onderwijs, zorg en technologie of wel bezitten van opleiding maar niet van het netwerk. Dan de om zich heen slaande armoe. Geen wonder dat mensen die gevangen zitten in technologische regelsystemen al snel een geel hesje aantrekken.

De gemeentelijke uitdaging van nu is om leef- en systeemwereld te verbinden. De rol van de regiegemeente gaat hier juist om. Een met innovatieve competenties gewapend regieteam ondersteunt daarbij het bestuur. Tegelijk voert ze regie op beleid en uitvoering. Derde onderdeel is hoe en waar al dan niet direct gemeentelijke taken worden uitbesteed. Veel varianten zijn hierbij mogelijk. Volgens de betrokken adviseurs bestaat deze regiegemeente niet. Ze blijken pijnlijk slecht geïnformeerd want zo’n gemeente bestaat wel en functioneert uitstekend.

Plagiaat in de advieswereld is prima. Zo worden in het rapport de door mijzelf in mijn boek De regisserende Gemeente uit 2005 ontworpen, gedefinieerde, opgetekende en uitgewerkte drie organisatiekanalen van een regisserende gemeente opgeschreven. Zo is er ‘cocreatie’  waar binnen de netwerkleefwereld  beleid wordt geregisseerd. Dan ‘coproductie’ waar de echte netwerkorganisatie in beeld komt. Hier regisseert het team netwerken van professionals met diverse disciplines die bij externe non-profit partners werken. En als laatste uitbesteden.

Vooral de eerste twee manieren - samen werken en gebruiken van kennis uit de samenleving - vormen de rode succesdraad. Netwerkregie levert oplossingen op maat. Bij netwerkregie door de gemeente als matchmaker is de vaardigheid ‘organiseren van netwerken’ essentieel. Daarmee wordt immers de samenwerking met inwoners en gebruikers tot stand gebracht. Ambities worden met elkaar verwezenlijkt zonder vooraf het resultaat te definiëren. Regisseurs werken volgens een op maat gemaakt script. Gemeenten geven zo als spin het web de horizontale democratie gestalte.   

Het derde kenmerk is taken ergens anders onderbrengen. Hier komt de aap uit de mouw. Managers van de betrokken Overijsselse gemeente hebben volgens de adviseur jarenlang zitten tukken. Een ambtelijke puinhoop door een kwetsbare organisatie, wisselingen in management, ‘eilandcultuur’, werkdruk, verouderde ICT en onvoldoende sturing op werkprocessen. Dat het catastrofale management een schop onder zijn kont moet hebben staat buiten kijf. Wat dit te maken heeft met gebrek aan bestuurlijke veranderkracht is een raadsel.

Zolang de redding niet verwordt tot een complexe “Excell-bestanden” aanpak valt niks in te brengen tegen de variant samen met en aan de buren diensten uit te besteden. Hierbij misleidt de term netwerkorganisatie. Simpelweg omdat het uiteindelijk resultaat gewoon een ‘ik betaal – jij levert’-relatie is.

Gemeenten die alleen hierin de toekomst zien gaan terug naar een voorbije tijd. Zonder bestuurlijke en ambtelijke veranderkracht kom je niet in de 21e eeuw. Dit vereist innoveren van uitbesteden in samenhang met ‘cocreatie’ en ‘çoproductie’. Laten we hopen dat deze gemeente even nadenkt en zich geen limoenen voor citroenen laat verkopen.

Piet van Mourik