Verjonging en verharding criminaliteit Amsterdam

De georganiseerde drugscriminaliteit en de aantrekkingskracht op jongeren blijft onverminderd een hardnekkig probleem voor Amsterdam. De grootste veiligheidsdreiging is de drugsgerelateerde criminaliteit en daaraan verbonden ondermijning. Dat schrijft burgemeester Femke Halsema, namens de driehoek, in een brief aan de raad.

Parallelle samenlevingen

In de hoofdstad daalde het aantal geregistreerde misdrijven weliswaar met 9 procent, stelt Halsema vast, maar Amsterdam is een belangrijk knooppunt in de internationale cocaïnehandel, ‘met een criminele top die zich op zorgelijke schaal bezighoudt met drugs en witwassen’. Grote sommen geld worden door criminelen gebruikt om posities in de bovenwereld te verwerven. ‘Dat leidt tot risico’s waarbij in de wijken van onze stad parallelle samenlevingen ontstaan waarin ondermijnende criminaliteit wordt getolereerd of zelfs gestimuleerd.’

Angst inboezemen

Criminelen zijn de afgelopen jaren meedogenlozer geworden, schrijft Halsema. Moordopdrachten worden niet alleen gegeven vanuit zakelijke motieven, maar ook vanuit het nemen van wraak, het tonen van macht en het inboezemen van angst met als meest recente voorbeeld de aanslag op Peter R. de Vries in juli 2021. De dood van De Vries heeft Amsterdammers en Nederlanders in hoge mate geschokt. ‘Tegelijk laten het groot aantal aanhoudingen en verschillende strafzaken op dit moment zien dat de overheid wel degelijk een antwoord heeft op de veronderstelde onaantastbaarheid van de grootste criminelen.’

Uithalers

Experts geven aan dat het voor hen lastig is om alle verdienmodellen te doorgronden en in kaart te brengen. Beperkende factoren zijn: tijd, capaciteit, kennis, ervaring en gebrek aan informatie. Wel blijkt een van de grootste negatieve effecten van drugshandel de aanzuigende werking op jongeren om carrière te maken in de drugscriminaliteit te zijn. Een groot deel van de ‘uithalers’ in de havens van Antwerpen en Rotterdam komen uit Amsterdam. Duizenden straatdealers dwalen in de stad rond. De massaliteit van drugshandel leidt vrijwel dagelijks tot wapengeweld, bedreiging, aanslagen op personen, bedrijven en woningen. ‘Het leidt tot maatschappelijke ontwrichting in onze wijken.’

Vuurwapens

Daarbij merken politiemedewerkers dat jeugd waarmee zij in aanraking komen niet alleen steeds jonger wordt, maar ook steeds harder. ‘Criminele carrières hebben niet langer een voorspelbaar verloop: jongens zonder antecedenten stromen linea recta door naar de zware criminaliteit.’ Dat gebeurt ondanks het Programma Weerbaar Amsterdam, met speciale masterplannen voor de wijken Zuidoost en Nieuw-West. ‘De driehoek doet er alles aan om perspectief te bieden aan jongeren en ze buiten de drugscriminaliteit te houden.’ Maar die programma’s lijken een kwestie van lange adem. De driehoek noemt de beschikbaarheid van vuurwapens in Amsterdamse wijken ‘zorgelijk’, hoewel steekwapens nu meer worden gebruikt.

Overvallen

Mede door de invloed van de coronacrisis en de daaruit voortvloeiende afname van toeristen en toename van thuiswerken namen high impact crimes, zoals woninginbraak en straatroven flink af met respectievelijk 30 en 25 procent ten opzichte van pre-coronajaar 2019. Opvallend is dat het aantal overvallen gelijk bleef ten opzichte van 2020, terwijl landelijk wel een daling was te zien. De gemeente en politie namen extra maatregelen zoals verscherpt toezicht, nadat er een golf van overvallen was op telecomwinkels door overwegend jonge daders en verschillende providers in de regio Amsterdam besloten hun voorraad smartphones uit de winkels te halen.

Maatschappelijke onrust

De coronapandemie, een toename van tegenstellingen en spanningen in de samenleving en het afnemende vertrouwen in de overheid en haar instanties zijn ontwikkelingen die van invloed zijn op de recente maatschappelijk onrust, tekent Halsema op uit het Trendbeeld 2022 van de politie. Er is daarbij sprake van een verharding, merken politieagenten en gemeentelijke handhavers. ‘Mensen staan vaker tegenover elkaar en de bereidheid tot geweld en bedreiging, online of fysiek, lijkt frequenter en heviger dan voorheen.’

Spagaat

Het lokaal bestuur, verantwoordelijk voor de handhaving van coronamaatregelen om de pandemie te bestrijden, bevond zich in 2021 steeds meer in een ‘spagaat’. Een groot aantal burgemeesters onderschreef de stelling dat een repressieve overheid het handhavingsapparaat niet alleen uitput, ‘maar ook tegenover zijn eigen burgers komt te staan’. Het delict ‘openlijk geweld’ nam in 2021 in Amsterdam, vooral door de demonstraties op het Museumplein, met maar liefst 75 procent toe ten opzichte van 2020. ‘Het valt daarbij op dat een aantal nieuwe groepen, waaronder zogenaamde Defend-groepen, bereid is om doelbewust geweld te gebruiken tegen de politie.’

Capaciteitstekort

De grootschalige inzet bij demonstraties heeft voor meer werkdruk gezorgd. De politie heeft ook de handen vol aan het bewaken en beveiligen van onder meer bedreigde gezagsdragers. Voor de politie is het tekort aan capaciteit knelpunt nummer één. De situatie is zeer alarmerend, aldus de driehoek. In 2022 komt de politie (landelijk) zo’n 1400 mensen tekort en specifiek voor Amsterdam rond de 300 en men verwacht dat de bezetting pas in 2025 weer op sterkte zal zijn. ‘Daarbij is het maar zeer de vraag of de juiste mensen straks beschikbaar zijn voor het werk, zowel voor het werk in de wijken als voor specialistische functies binnen de politie.’ De burgemeester ziet graag dat gemeentelijke programma’s op preventie en zorg voor langere tijd een hogere en structurele financiering krijgen.