Crime fighter tegen wil en dank

Bernt Schneiders is burgemeester van Haarlem en waarnemer in broeinest Bloemendaal. En hij is voorzitter van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters in een vanwege de vluchtelingenkwestie broeiend land. ‘Ik wil dat mensen normaal met elkaar omgaan.’

Als Sir Humphrey Appleby een voornemen van zijn minister in de BBC-serie Yes Minister onbezonnen vond, dan vertelde hij dat het erg courageous was. Daar schrok minister Hacker dan enorm van. Toch maar niet. Wat zou de permanent secretary hebben gezegd tegen de Haarlemse burgemeester Schneiders toen deze op het punt stond om er het bestuurderskerkhof Bloemendaal bij te doen?

‘Onbezonnen was het niet, uniek wel’, lacht Bernt Schneiders (56). ‘Uniek omdat ik waarnemer ben in een buurgemeente, maar ook zoals het ging. Ik was op vrijdagmiddag in het Provinciehuis waar ik toevallig iets met Remkes moest doen. Hij stond te bellen en aan de andere kant van de lijn vroeg iemand: “Wat moet ik daarmee?” Remkes stond mij aan te kijken en ik keek hem aan.

Ik wist waarover het ging. “Zou je ervoor voelen”, vroeg-ie. Schneiders ging. Want: ‘Het zijn wel je buren. In Texel of Blaricum had ik het nooit gedaan.’ De wethouders in Haarlem vonden Schneiders’ waarnemerschap in Bloemendaal wel grappig. ‘Ik vind het eigenlijk ook wel geestig’, zegt de burgemeester. ‘Het is zo onconventioneel dat het leuk is.’

Bloemendaal leuk? Vertel dat zijn voorgangers Nederveen en Emmens maar. De laatste rapporteerde in juni aan commissaris van de koning Remkes dat in de slecht functionerende gemeenteraad op de man werd gespeeld, de waan van de dag regeerde, de ambtelijke organisatie was verwaarloosd en de communicatie met de inwoners niet deugde.

Net terug van een ochtendje Bloemendaal, zegt Bernt Schneiders in Grand Café Brinkmann aan de Haarlemse Grote Markt: ‘Ik ben niet zo vaak zenuwachtig, maar ik was wel nerveus voor de confrontatie met de fractievoorzitters. Voor hetzelfde geld schoppen ze je terug de gemeentegrens over. Maar iedereen is positief. Mijn prille ervaring in het Bloemendaalse is dat men vindt dat het afgelopen moet zijn met de narigheid. Raadsleden zijn volgens mij ook moe van de eindeloze praatsessies en de werk­ateliers. Laten we gewoon proberen met elkaar aan het werk te gaan. Het liefst spreek ik morgen met de fractievoorzitters af dat we met drie punten rekening gaan houden. Over drie maanden kijken we hoe het is gegaan. En dan weer drie punten.’

Verruwing
Kan best wezen dat de meeste Bloemendalers waarnemer Schneiders terwille willen zijn, maar de vraag is hoe de stokebranden zich gedragen. In haar rapport over de verziekte bestuurscultuur in Bloemendaal (22 duizend inwoners) schreef toenmalig burgemeester Emmens niet voor niets: ‘Er is in de bestuurs­praktijk een grote mate van verruwing, gebrek aan wederzijds respect, inlevingsvermogen en vervaging van fatsoensnormen. Deze verruwing concentreert zich bij een beperkt aantal personen, maar is zo dominant dat deze wel sfeerbepalend is’.

Hoe gaat Schneiders die minderheid te lijf? Met een gestrekt been? ‘Nee, ik wil dat mensen normaal met elkaar omgaan. Als dat niet lukt en er mensen blijven van wie je weet dat je er de wedstrijd niet mee gaat winnen, dan steek ik er ook geen energie in. Zoals de reisleider zich ook niet moet bezighouden met de vier klagers achter in de bus, want dan verwaarloost hij de andere dertig buspassagiers die wel een leuke vakantie willen. Je moet er voor die dertig zijn. Je bent er al als zij genoeg hebben van dat gezeur en besluiten geen aandacht meer aan die vier te geven. Je moet voorkomen dat zij alle aandacht opzuigen en opeisen.’

Juiste man
Waarom vond commissaris van de koning Johan Remkes hem trouwens de juiste man voor Bloemendaal? Schneiders doet daar niet ingewikkeld over (‘Dat moet u hem vragen’), zoals hij over weinig dingen nodeloos moeilijk doet. Wat dat betreft lijkt Schneiders op waarnemer pur sang Bas Eenhoorn, bestuurder van het jaar 2011. Benaderbaar, durft iets te vinden en dopt publicitair zijn eigen dopjes.

Schneiders zegt: ‘Ik ken de streek goed en ik ken de mensen. Bloemendaal en Haarlem lopen in elkaar over. Ik heb ook een, laten we zeggen, losse en relativerende stijl. Men denkt vaak dat ik nonchalant ben. Maar dat ziet men verkeerd. Op basis van je ervaring zie je wel hoe dingen lopen. Dit is morgen weg en dat wordt zo opgelost.

Ik maak mij alleen druk als het nodig is; als dingen fout kunnen gaan. Met een paar relativerende opmerkingen kun je de spanning weghalen van een onderwerp. Dat kan in Bloemendaal goed van pas komen.’

In haar ontluisterende rapport over Bloemendaal schreef burgemeester Emmens ook dat ‘emoties schriftelijk en in toenemende mate via e-mailverkeer en sociale media op elkaar worden gebotvierd.’ Nu wil het geval dat (waarnemend) burgemeester en voorzitter van het Genootschap van Burgemeesters Schneiders niets heeft met de sociale media. Op zijn Haarlemse gemeentepagina staat pontificaal: Social networks, geen. Twitteren doet de burgemeester niet.

Dat nogal wat burgemeesters om het hardst en liefst zo vaak mogelijk twitteren, vindt Schneider op zijn zachtst gezegd wonderlijk. Maar is zijn aversie tegen de sociale media juist nú geen nadeel? Bernt Schneiders: ’Ik doe graag zonder. Er komt wat op, iedereen maakt zich er druk om en dan is het weer weg. Volgens mij moet je als bestuurder je tijd niet besteden aan oprispingen. In de emotie kunnen de raarste dingen gebeuren.’

Kippendrift
Kippendrift in de lokale politiek noemt commissaris Remkes dat. Burgemeester Schneiders: ‘De raad twittert, de wethouders. Ik doe er niet aan mee, maar ik kan begrijpen dat burgemeesters twitteren om zichzelf te profileren. Als ze ook nog eens privézaken gaat rondtwitteren, dan vind ik dat een merkwaardige vorm van naar narcisme neigend exhibitionisme.’

Beledigingen, scheldpartijen – de sociale media zijn ervoor gemaakt. Bedreigingen worden het liefst anoniem met Tante Pos verstuurd. ‘Dag Yvonne. Ten eerste wat een heerlijke dochters heb je…. Mmm. Als dat azc er nog komt, zoek ik ze nog wel eens op op school’, las het Rijswijkse PvdA-raadslid Yvonne Hagenaars vorige week in een dreigbrief. RTV Oost kreeg vorige week een brief voor burgemeester Arco Hofland. Als Rijssen-Holten vluchtelingen opneemt, dan gaat Hofland dood.

Twee jaar geleden werd Schneiders ook met de dood bedreigd. Een ondernemer had een vergunning aangevraagd voor een ligplaats maar die uiteindelijk niet gekregen. De man werd opgepakt. Deze zomer was Bernt Schneiders weer de pineut. Criminelen staken op een steenworp van zijn huis de familie-Volvo in brand. Google even en zoek de foto’s op. Dat iemand ‘s nachts zo ontspannen bij zijn smeulende stationwagon kan staan keuvelen met agenten en brandweerlieden.

Schneiders: ‘Ik kan wel gaan staan dansen en huilen, maar het is een fact of life. Ja, mijn auto is afgefikt, dat is jammer. Mijn eerste reactie was: hè, wat ongemakkelijk, want het is zondagnacht en op maandagochtend beginnen de afspraken weer. Ik kon er wel weer leuke grappen over maken.’ Of de bewoners van twee gesloten woonwagens erachter zaten, de leden van een motorclub die uit hun clubhuis moesten of een andere motorclub – Bernt Schneiders weet het nog steeds niet. ‘Ik krijg altijd op mijn lazer van de politie dat ik te loslippig ben, maar ik vertel geen geheim als ik zeg dat er een onderzoek loopt naar de machtsstrijd tussen de motorclubs en branden bij clubhuizen van motorclubs in Noord-Holland en elders in het land.’

Boegbeeld
De uitgefikte Volvo van Schneiders (‘gelukkig all-risk verzekerd’) zal een teken aan de wand zijn geweest voor ‘s lands burgemeesters, die als voorzitter van het driehoeksoverleg en regisseur van de bestuurlijke aanpak boegbeeld van de strijd tegen de ondermijnende criminaliteit zijn geworden. Bernt Schneiders: ‘Met alle consequenties voor onze veiligheid van dien. De anonieme officier van justitie, wiens eigenlijke taak de bestrijding van de misdaad is, staat in een zwarte toga. En dat is niet voor niets. Wij staan met naam en adres in het telefoonboek.’

Mr. B. B. Schneiders staat inderdaad in het telefoonboek van Haarlem. ‘Omdat wij de rol van regisseur op ons hebben genomen staan wij ineens aan de lat, of voor het blok, als we worden bedreigd of geïntimideerd. De teller staat nu op één BMW, één Volvo en één gemeentehuis, grapte ik tijdens de viering van het 60-jarig jubileum van het Genootschap van Burgemeesters eerder deze maand in Amsterdam. Maar als de teller gaat oplopen, moeten we ons bezinnen op onze regisseursrol. De vraag dringt zich dan op of wij de aangewezen figuren om deze taak uit te voeren en of wij erop zijn toegerust.’

Burgemeesters hebben de rol van regisseur niet gezocht, ze zijn erin gerold, aldus burgemeester Schneiders. ‘Burgemeesters hebben het er nooit met elkaar over gehad wat zij van deze ontwikkeling vinden. Eigenlijk zijn wij er alleen voor handhaving van de openbare orde. Maar wij zijn het gezicht geworden van de strijd van één overheid tegen ondermijnende criminaliteit. Als het OM er niet in slaagt om de motorclubs veroordeeld te krijgen als criminele organisatie, dan krijgen de burgemeesters de vraag of ze het clubhuis willen sluiten. Sta je weer in de krant als crime fighter. Sommige burgemeesters hebben ook de taakopvatting dat zij de nummer 1 crime fighter zijn en dat de officier van justitie ook ergens in hun team zit. Daar kunnen we van alles van vinden, maar staatsrechtelijk is het helemaal niet onze opdracht. Wij zijn ervoor de handhaving van de openbare orde. Begrijp mij goed, wij moeten doen wat nodig en als Justitie het niet alleen afkan dan moeten we de krachten bundelen, maar geef ons dan in ieder geval de middelen om die krachten te bundelen.’

Crimineel vermogen
De tien vaderlandse regioburgemeesters deden deze zomer een oproep aan het rijk om veel meer crimineel vermogen te kunnen afpakken voor de financiering van opsporingsprogramma’s door lokale en regionale afpakteams. ‘En daar is erg zuinig op gereageerd door het ministerie’, zegt Schneiders. ‘Als wij een grootschalig onderzoek willen doen, dan moeten we bedelen om capaciteit bij politie en OM. Als we het ministerie dan vragen om ons een handje te helpen, dan moet er eerst een of andere business case worden gemaakt om te zien of het wel wat oplevert. Laat ik nu eens diplomatiek zijn: de steun vanuit Den Haag kon beter.’

CV
Bernt Schneiders werd op 2 april 1959 geboren in Breukelen. Hij studeerde rechten en werkte na zijn studie voor de commissaris van de koningin in Noord-Holland en de burgemeester van Amsterdam. Schneiders was van 1995 tot 2001 burgemeester van Landsmeer en van 2001 tot 2006 burgemeester van Heemskerk.

Hij is sinds 4 juli 2006 burgemeester van Haarlem en sinds 5 oktober van dit jaar waarnemer in buurgemeente Bloemendaal. Schneiders is sinds 2010 voorzitter van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters. Hij is lid van de PvdA.