Beleid tegen het licht

De kunst van het evalueren

Volgens het nieuwe boek zijn evaluaties beoordelingen van beleid aan de hand van criteria. Ze zijn bedoeld om te informeren, te waarderen, te leren, te verantwoorden, te rationaliseren, te discussieren en te politiseren. Uiteindelijk gaat het erom dat je een idee krijgt van de kwaliteit van beleid en de uitvoering ervan.

Zo’n nieuw boek was nodig, gegeven het ontstaan van nieuwe evaluatiemethoden zoals de ‘realistic evaluation’ van Pawson en Tilly waarin vooral veel aandacht is voor de context waarin beleid plaatsvindt en hoe die context van invloed is op de beleidseffecten.

Puntsgewijs worden in dit boek de functies van beleidsevaluatie gegeven, de mogelijke benaderingen ervan, en de tijdstippen waarop het kan worden gedaan: vooraf in de vorm van effectstudies, tijdens de uitvoering in de vorm van monitoring en achteraf in de vorm van een ex-post evaluatie.

De laatste hoofdstukken gaan over inhoudelijke eisen aan de evaluatie, de evaluatoren, en de opdrachtgevers; de benutting van evaluatie-onderzoek; en de institutionalisering ervan in met name Nederland en België. Steeds worden daarbij systematisch de te nemen stappen weergegeven. Het is de klassieke wijze van behandeling van het onderwerp die sterke overeenkomsten vertoont met de aanpak in het eerder genoemde boek van Bressers en Hoogerwerf van 25 jaar geleden. Net als in dat boek gaat het de schrijvers van dit nieuwe boek vooral om de technische kant van beleids evaluatie en minder om de politieke kant ervan.

Persoonlijk vind ik het een gemiste kans dat daar in dit nieuwe boek zo weinig aandacht voor is. Daar zijn de laatste jaren nou net veel discussies over geweest. Te denken valt aan de beïnvloeding van evaluatieonderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). Niettemin is het een bruikbaar boek dat als leerboek zeker zijn weg zal vinden, en zo niet als leerboek dan zeker als naslagwerk. Het is te hopen dat studenten die dit boek voorgeschreven krijgen later ook beter zijn in het formuleren van opdrachten tot evaluatie en het doen van evaluatieonderzoek.

Citaat uit het boek: ‘De rol van een deskundig evaluator binnen het openbaar bestuur kan volgens ons moeilijk worden overschat’

Beleidsevaluatie in theorie en praktijk door Peter van der Knaap, Valérie Pattyn & Dick Hanemaayer; Boombestuurskunde, 2020; 402 bladzijden; 35 euro.