Bedrijven vriendjespolitiek door gemeente moeilijker

De Haagse wethouder Henk Kool (PvdA, economie) slaagde er vorige week in als rapporteur voor het Comité van de Regio’s de handen op elkaar te krijgen voor een door 27 Europese landen gedragen advies voor het opstellen van zo’n concessierichtlijn. Het Comité bestaat uit vertegenwoordigers van lokale overheden en is het officiële adviesorgaan van de Europese Unie als het gaat om lokale wetgeving. De Europese Commissie gaat aan de hand van het advies van Kool een definitieve richtlijn opstellen.

Een concessie is een soort vergunning of contract met de overheid, waarmee een ondernemer het exclusieve recht krijgt om diensten aan te bieden en daar geld mee te verdienen. Zo verstrekken gemeenten al sinds jaar en dag concessies voor de exploitatie van markten in ruil voor het onderhoud van het marktterrein, maar bijvoorbeeld ook voor het onderhoud van bus- en tramhokjes als tegenprestatie voor het mogen aanbrengen van reclame in die abri’s. De exploitant met de concessie kan de kosten die hij maakt terugverdienen, omdat alleen hij van de overheid de kramen of de abri’s mag verhuren.

Paardenrennen
Heldere regels daarvoor zijn er tot op heden niet, zelfs niet als daar heel grote bedragen mee zijn gemoeid. Legendarisch is volgens Kool het voorbeeld van Berlusconi die als premier van Italië exclusieve gokvergunningen voor paardenrennen verdeelde onder zijn vrienden. Iedereen mag zo’n vergunning aanvragen, maar hij kan door de betrokken overheid maar aan één partij worden afgegeven.

‘Iedereen doet eigenlijk maar wat’, zegt de Haagse wethouder. ‘Er zijn geen regels en er is vooral heel veel losse jurisprudentie. Daardoor is er voor ondernemers geen gelijk speelveld. Voor iedereen die een concessie in de wacht wil slepen, moet het een open en eerlijke wedstrijd zijn.’

Hij heeft zich de afgelopen negen maanden als rapporteur van het Comité van de Regio’s daarom sterk gemaakt voor regels die duidelijkheid en rechtszekerheid bieden aan ondernemers, ‘zodat iedereen weet waar hij aan toe is.’ Eerder al maakte hij samen met enkele ambtenaren van het Haagse stadhuis een soortgelijk rapport over aanbestedingen.

Onderhands
Makkelijk was het dit keer niet, want er waren veel landen die tegen zo’n richtlijn zijn omdat die de bevoegdheden van de lidstaten zou aantasten. Met name uit Duitsland en Oostenrijk was er het nodige verzet. ‘Nee, niet uit Italië. Daar lijkt men klaar met de periode Berlusconi en de daarbij behorende praktijken’, zegt Kool.

Uiteindelijk stemden ook Duitsland en Oostenrijk in met zijn voorstel. ‘Dat is belangrijk, want dat vergroot de kans dat de Europese Commissie het advies straks in grote lijnen overneemt.’

Als de Europese Commissie zijn nieuwe advies overneemt, komt er straks één kader voor de gunning van concessieopdrachten, net als voor openbare werken. Daarmee wordt duidelijk welke diensten wel en niet onder een concessie vallen; voor het verstrekken van concessies komt één rechtsbron. ‘Maar die regels geven lokale overheden nog steeds zoveel mogelijk ruimte’, zegt hij.

Zo weet straks iedereen in Europa dat concessies beneden de aanbestedingsdrempel van 5 miljoen euro nationaal kunnen worden aanbesteed. Concessies die onder de 2,5 miljoen euro blijven, mogen provincies en gemeenten onderhands verstrekken. Die hebben gezien hun waarde namelijk geen invloed op de interne Europese markt. Dat biedt decentrale overheden dus de mogelijkheid mkb-vriendelijk beleid te (blijven) voeren.

Goedkoper
Het duurt nog even voordat gemeenten echt met de nieuwe voorschriften te maken krijgen. Eerst moet de Europese Commissie het advies overnemen en als vervolgens het Europees Parlement het ermee eens is, moet de richtlijn nog worden omgezet in nationale wetgeving. Vooralsnog hoeven gemeenten en provincies dus nog weinig met wat er sinds vorige week op tafel ligt.

‘Maar toch is het goed om eens door te lopen hoe het in je gemeente is geregeld met betrekking tot het verstrekken van die exclusieve rechten’, zegt juridisch specialist Saskia Vrolijk van de gemeente Den Haag. ‘Het kan zelfs geld opleveren als je er een wedstrijd van maakt in plaats van ze te verstrekken aan altijd maar die ene partij. Werk je op basis van inschrijving waaraan meerdere partijen meedoen, dan krijg je wellicht een reëler beeld van wat zo’n concessie eigenlijk waard is. Dat kan voor een gemeente gunstig uitpakken. De ervaring met aanbesteding is dat we als gemeente Den Haag dan zo’n 6 tot 10 procent goedkoper uit zijn.’

Kool sluit niet uit dat vooruitlopend op de nieuwe Europese richtlijn bijvoorbeeld met andere ogen wordt gekeken naar concessies voor de opslag van vuurwerk, het exclusieve recht om markten te organiseren en het afgeven van gokvergunningen. Kool: ‘Waarom zou alleen Holland Casino daarvoor in aanmerking komen?’