Arubaanse democratie staat er beter voor

Daarbij lag het voor de hand om te kiezen voor het stelsel zoals dat gold op de Nederlandse Antillen en in Nederland. Aruba had daar immers ervaring mee opgedaan in het Antilliaanse verband. Op dit moment hebben Aruba, Curaçao, Sint Maarten en Nederland vergelijkbare parlementaire systemen.

Een duidelijk nadeel van het kopiëren van het Nederlandse stelsel is dat het functioneren van de Caribische democratieën snel wordt beoordeeld aan de hand van louter Nederlandse maatstaven. En in die beoordeling komen de Caribische democratieën er dan vrijwel altijd slecht van af. Al jaren wordt dan ook geklaagd over de gebreken van de Caribische politieke stelsels. Voor Aruba geldt dat er in de afgelopen vijfentwintig jaar – weliswaar met vallen en opstaan – evidente verbeteringen zijn waar te nemen. Over het algeheel genomen staat de Arubaanse democratie er aanmerkelijk beter voor dan in de beginperiode.

Op een druk bezocht driedaags seminar in Oranjestad werd deze week stilgestaan bij het systeem van politieke en ambtelijke verantwoordelijkheid in Aruba. Opmerkelijk was dat de daar aanwezige Statenleden van diverse partijen de bereidheid toonden om te debatteren over en te reflecteren op het functioneren van het Arubaanse parlementaire bestel. In de beginperiode van de ‘status aparte’ waren dergelijke gedachtewisselingen nauwelijks te organiseren, vooral vanwege de verharde politieke tegenstellingen. Geleidelijk groeit in het Aruba het inzicht dat volksvertegenwoordigers niet alleen het partijbelang moeten dienen, maar ook een verantwoordelijkheid dragen voor het meer algemene Arubaanse belang en de verbetering van het aanzien van de politiek.

En bij Arubaanse bewindslieden rijpt het inzicht dat ook de oppositie ruimte moet worden gegund, want in een volgende periode kan men zo maar weer zelf in de oppositie belanden. Door dit soort cruciale inzichten loopt de Arubaanse democratie geleidelijk de trap op. In de ruim vijfentwintig jaar dat het Arubaanse stelsel bestaat, is meer bereikt dan in de eerste vijftig jaar van het Nederlandse parlementaire stelsel. Daar kan Aruba trots op zijn, maar het mag niet leiden tot zelfgenoegzaamheid, want er is nog veel werk aan de winkel.

De meest in het oog springende knelpunten zijn nog steeds de informatievoorziening aan de Statenleden en het gebrek aan overeenstemming over de politieke spelregels en de parlementaire procedures. Op die punten kan nog veel winst worden geboekt. Een goede en objectieve informatievoorziening is de kurk waar ieder goed functionerend parlementair bestel op drijft. Alleen dan kunnen politieke verantwoordelijkheid en politieke controle goed tot hun recht komen.

Veel complexe dossiers en financiële arrangementen zijn in de regel te weinig toegankelijk om goede politieke oordelen te kunnen vellen. In dat verband zou het raadzaam kunnen zijn om een aantal analisten aan de griffie van de Staten toe te voegen die kunnen helpen bij het analyseren en verhelderen van ingewikkelde voorstellen. In andere parlementaire stelsels heeft men daar veel goede ervaringen mee opgedaan.

Overeenstemming over de spelregels en procedures vergroot de mogelijkheid voor politici en bestuurders om zich te kunnen profileren en elkaar op het scherpst van de snede politiek te kunnen bestrijden. Dat is een lastig inzicht, maar wanneer de politieke discussie zich te vaak oriënteert op de vorm en de spelregels, dan is het gevolg daarvan dat de inhoud aan het zicht wordt onttrokken. Bovendien maken dergelijke procedurediscussies een slechte indruk op de buitenwacht en zijn ze om die reden schadelijk voor het aanzien van de politiek.