'Den Haag minacht de lokale politiek'

De lokalo’s hebben de gemeenteraadsverkiezingen gewonnen. In Capelle aan den IJssel is dat niets bijzonders, daar zwaait Leefbaar al jaren de scepter. Ook na vorige week. Hun boegbeeld is Ans Hartnagel, sinds 2010 wethouder. ‘Leefbaar is mijn kindje.’

‘Leefbaar Capelle steekt met kop en schouders boven de rest uit’, meldt het AD als de stemmen binnen zijn in Capelle aan den IJssel (67.000 inwoners). ‘Glorieus, een megaklapper’, vervolgt de Rotterdamse krant. Ze konden die superlatieven gevoeglijk uit het archief trekken, want Leefbaar Capelle heeft een historie van ‘megaklappers’.

‘Toch raak je er nooit aan gewend’, glundert wethouder Ans Hartnagel (74), medeoprichter en boegbeeld van Leefbaar. ‘Ik was weer als een kind zo blij. Het is altijd rete-spannend. Ik heb in de verkiezingsnacht geen oog dichtgedaan. Om 7 uur heb ik maar Ook Goeiemorgen van Veronica aangezet. Toen drong het pas goed tot mij door dat de lokale partijen de verkiezingen hadden gewonnen.’

Leefbaar Capelle maakte inderdaad niet als enige lokale partij een klapper. De gemeenteraadsverkiezingen van 2022 waren de verkiezingen van de lokale partijen. ‘Maar de lokale opmars, die iedereen kon zien aankomen, was niet besteed aan de Amsterdamse media’, briest Hartnagel.

‘Bij de NPO werd je doodgegooid met D66’ers. Je kunt er net zo goed NPO/D66 van maken. Ik heb er geen woorden voor. Jinek, ook zoiets, heeft op de verkiezingsavond Gerdi Verbeet aan tafel. PvdA, hè? Amsterdam. Natuurlijk een verslag van de PvdA-bijeenkomst in Amsterdam. En o ja, Jack de Vries zat ook in de studio. Ook Amsterdam. Herinner je je die nog? Mannetjesmaker van het CDA. Want het CDA had de gemeenteraadsverkiezingen gedomineerd, of zo?
 

Niemand van een lokale partij aan tafel. Jinek had aangekondigd dat ze op verkiezingsavond bij de grootste partijen zou zijn. Dan denk ik: nou je hebt mij niet gebeld.’

Zoals gezegd: lokalo’s zetten hun opmars in stad en land voort. Van Enschede tot Venray, en van Barendrecht tot Aalten. In Aalten kreeg de lokale partij van de 78- jarige Henk Meerdink bij zijn comeback – in 2020 stapte hij na 42 jaar raadslidmaatschap op – vier zetels in de nieuwe raad. In het vorige nummer van Binnenlands Bestuur zei de Achterhoekse boer te hopen op drie. In het Zuid-Hollandse Barendrecht behaalde Echt voor Barendrecht de absolute meerderheid. Hartnagel: ‘Moet je voorstellen: Echt voor Barendrecht kreeg in 2018 veertien zetels. Hun raad heeft 29 zetels.

Alle andere partijen flikten de enige lokale partij toen een kunstje door ze buiten het college te houden. Dat pikken de inwoners van Baren drecht niet. Ze hebben Echt voor Baren drecht nu in het zadel geholpen met twintig zetels. De plaatselijke afdelingen van de landelijke partijen begrijpen er niets van.’

Code oranje

Lokale partijen begrijpen het wel, aldus Ans Hartnagel. Behalve als ze onder het vaandel van Code Oranje willen meedingen naar een plek in de Tweede Kamer. ‘Dat ging helemaal mis, ja. Heel dom. Mijn dochter [Tanya Hoogwerf, raadslid voor Leefbaar Rotterdam, red.] stond ook op de lijst. Code Oranje stond voor alles waar lokaal ook voor staat, maar die boodschap kwam niet over. Richard de Mos heeft als lijsttrekker die boodschap te veel naar zich toe getrokken. Nummer 2 op de lijst had ook niet bepaald een hoge aaibaarheidsfactor, hè?’ Mocht u het zijn vergeten, tweede op de lijst was de Amsterdamse advocaat Plasman.

Hartnagel windt er geen doekjes om: ‘De Mos is uitgegaan van zichzelf. Hij had het podium moeten delen met anderen. Als hij een stap terug had gedaan en hen de ruimte had gegeven, dan was Code Oranje wel in de Tweede Kamer gekomen.’

Lokale politiek is iets anders dan een CDA-minister die een maand voor de verkiezingen de kassen in het Westland bezoekt (het CDA raakte in Westland zijn meerderheid kwijt aan Westland Verstandig) of een PVV-Kamerlid dat over de Haagse Markt loopt (de PVV heeft één zetel overgehouden in Den Haag).

Hartnagel: ‘Den Haag minacht de lokale politiek. Lokale politiek is namelijk dicht bij de mensen staan. Het is ombudspolitiek. Dat is geen vies woord, dat is wat je in de lokale politiek moet doen. Niet iets voor iemand fixen, maar luisteren en iets voor gewone mensen willen betekenen. Lokale politiek is aanraakpolitiek.

Je zou denken: dat kunnen de lokalo’s van de landelijke partijen ook, maar dat is niet zo. Ze zijn een afdeling. Niemand kijkt bij ons mee, wij hoeven met niemand te overleggen. Wat vond Rutte, wat vond de Kaag de plaag uit Den Haag? Bij de landelijke partijen heb je van die klasjes. Allemaal dezelfde lesjes en dezelfde regeltjes. Het heeft niets te maken met hun eigen gemeente. Wij hebben alleen maar onze eigen gemeente.’

Ouderwets

En daar gaat het Leefbaar electoraal al meer dan twintig jaar voor de wind. Na haar oprichting in 2001 haalt de partij bij de raadsverkiezingen van 2002 acht zetels binnen en is ze meteen de grootste. In 2006 valt Leefbaar terug naar zes zetels. In 2010 is ze weer de grootste met negen zetels, in 2014 met veertien en in 2018 met dertien. Al die jaren staat Ans Hartnagel aan het roer van de partij, sinds 2010 als wethouder. ‘Ik ben Ans, hè? Drie letters. Een ouderwetse naam. Wie noemt zijn kind nou nog Ans? Frederique, of zo, had niet gekund. Frederique is een mevrouw; mevrouw de wethouder. Ik ben geen mevrouw, en dat zal ik nooit worden ook. Ik ben Ans voor heel Capelle.’

Bij velen geliefd, door sommigen gehaat, en, als we het AD mogen geloven, emotioneel maar ook hard. Ans’ wil is wet. Hartnagel: ‘Ja dat zeggen ze, en misschien is dat ook wel zo. Maar never nooit om er zelf beter van te worden. Als ik heb bedacht wat Capelle nodig heeft, dan wil ik wel dat het op die manier gaat. Ik verwacht denk ik wel veel van de Leefbaren, ja. Maar ik weet heel goed dat ik nooit zoveel tijd en inzet van hen mag verwachten, als zij van mij mogen verwachten. Ik heb makkelijk praten, want ik ben alleen. Ik kan de hele dag met mijn werk bezig zijn en hoef met niemand rekening te houden.’

De afgelopen twee jaar heeft Hartnagel met één ding wél heel veel rekening gehouden. ‘Ik ben door corona helemaal tegen mijn natuur in veel minder zichtbaar geweest voor de mensen in Capelle. Ik was weinig buiten en erg voorzichtig. Corona raakte mij enorm. We hadden een raadslid, Albert van Bart. Hij was sinds 2010 raadslid. Een familielid, want zo voelt dat bij Leefbaar. Hij berichtte mij: “Ans, ik ben positief.” Een paar dagen later meldt hij dat hij zich niet goed voelt en dat de ziekenwagen komt. Belt-ie een paar dagen later: “Het gaat slecht, ze gaan mij in slaap brengen voor de IC.” Ik zeg nog: “Dan vieren we een feestje als je er weer uit komt.”

Nou zei hij, laten we maar even rustig afwachten. Een paar dagen later was hij dood. Zo ineens, boem weg.’ Een jaar later en corona is iets uit een ver verleden. De lijsttrekker van Leefbaar Capelle viert feest in het gemeentehuis aan de Rivierweg. ‘Voor jouw beeld: dat hele gemeentehuis was vol. Er was geen mondkapje te bekennen. Iedereen zoende en knuffelde elkaar. Het ging helemaal los. Ik ook hoor. Ik heb ook gehugd.’

Klapper

Ze kon moeilijk anders met elf zetels in de nieuwe raad. ‘Want dat voelde echt als een klapper. Vier jaar geleden kregen we dertien zetels, maar het is wel zo dat drie raadsleden niet zo lang geleden zijn weggelopen. En vergeet niet: het gat tussen Leefbaar en de rest is erg groot. De volgende partijen, de VVD en D66, hebben elk vier zetels.’ Met één van die twee, of met alle twee, en wie weet met de SGP, gaat Hartnagel een coalitieakkoord smeden. Leefbaar Capelle is twintig jaar lang een hecht bastion, totdat eind vorig jaar raadslid Martin van Gent uit de fractie stapt en voor zichzelf begint als Capels Bewoners Belang. Begin dit jaar voegen de Leefbaar- raadsleden Kees de Jong en Carel Santman zich bij hem. Hartnagel: ‘Onze selectiecommissie zei eind vorig jaar: “Ans, je moet nu gaan verjongen. Kijk naar de toekomst. Als iedereen blijft zitten, houdt Leefbaar op.”

De voorzitter van de selectiecommissie, oud gemeentesecretaris Gerrit Kruijt, belde de oudgedienden. “De lijst is gemaakt en jullie staan onderaan.” Ik hoorde van dat advies op vrijdagavond, en op zaterdag werden ze gebeld. Dat heb ik niet goed aangepakt. Ik was in shock. Wat erg, wat nu? Ik had mij niet als een bang konijn moeten verbergen, maar ik had ze moeten voorbereiden. En weet je wat zo zuur is? De mijnheer die Capels Bewoners Belang heeft opgericht en die niet op de lijst van Leefbaar zou zijn gekomen, is in de nieuwe raad gekozen, maar Kees de Jong en Carel Santman niet. Ze hadden meer kans gemaakt om bij Leefbaar op eigen kracht weer in de raad te komen.’

Afscheidsgesprek

De oudgedienden die onderaan de Leefbaarlijst waren beland waren niet de jongsten, maar dat is Ans Hartnagel ook niet. Bovendien, ze is als sinds 2010 wethouder. Waarom houdt het voor haar na al die jaren zwoegen niet ook op? ‘Laat mij dit doen voor Capelle’, reageert Hartnagel. ‘Als de Capellenaren hadden gezegd: “Wij vinden Leefbaar Capelle leuk hoor, maar vooral de mensen die onder jou staan”, dan hadden wij nu een afscheidsgesprek met elkaar gehad. Maar ik mag van Capelle blijven. Leefbaar heeft 29 procent van de stemmen gekregen, dat waren 6.729 stemmen. Daarvan waren er 4.523 op mij.

Dan ga je toch niet achter de geraniums zitten breien? Dan ben je het toch aan de inwoners van Capelle en aan jezelf verplicht om je stinkende best te blijven doen? En ik mag 74 zijn, ik ben wel van deze tijd. Ik weet wat er gebeurt in Capelle: de patsers voor de school, de messen in de klas, drillraps, jongetjes die in groep 8 worden geronseld voor drugstransporten, meisjes die worden geronseld voor seks.’ Als zo veel Capellenaren op háár hebben gestemd, dan kun je toch gewoon zeggen dat Leefbaar Capelle Ans Hartnagel is? Ze is even stil. ‘Ja, maar Ans is ook Leefbaar Capelle. Ik ben zuinig op Leefbaar. Het is mijn kindje. Natuurlijk is het een keer afgelopen. Ik hoop dat één van de jonkies in de nieuwe fractie, één is 18, een ander is 20, dezelfde bezieling heeft als ik. Dan laat ik mijn kind vrij, maar ik laat haar nooit los.’