Wat als het goed gaat?

Maatschappelijke initiatieven zijn van alle tijden. Maar we worden er als samenleving steeds afhankelijker van. Samenredzaamheid is noodzakelijk. Om de zorg betaalbaar te houden, om het groen in de wijk te beheren, om eenzaamheid te bestrijden, om elkaar te blijven vinden in tijden van polarisatie. Gelukkig barst het in Nederland van het maatschappelijk initiatief. Maar veel van die initiatieven sneuvelen in het oerwoud van regels dat we met elkaar opgesteld hebben.

Die regels zijn met de beste intenties opgesteld. Ze zijn bedoeld om willekeur of overlast te voorkomen, om fraude en wildgroei te bestrijden. Maar vaak zijn ze gebaseerd op de angst dat het misgaat. Wat als een kind uit het klimrek valt en de ouders de gemeente aanklagen? Wat als er iemand misbruik maakt van belastinggeld? Wat als elke wijk straks een buurtcentrum wil? Wat als de buren gaan klagen?

We trekken continu een heel scala aan ‘wat-als’ scenario’s uit de kast. En vertalen ze naar regels om alle mogelijke negatieve consequenties te voorkomen. Zonder ons af te vragen hoe groot de kans is dat het ‘wat-als’ scenario werkelijkheid wordt, of hoe erg het nou eigenlijk is als die werkelijkheid zich aandient. We focussen ons op de 10 procent van de situaties waarin het mis kan gaan. Met een steeds beperktere bewegingsruimte voor die andere 90 procent als gevolg.

Wat zou er gebeuren als we ons focussen op die 90 procent? Als we maatschappelijke initiatieven volop zouden omarmen, zullen er dan dingen misgaan? Ja, vast en zeker. Net als nu. Er zullen mensen zijn die overlast ondervinden van een initiatief van een ander. Maar waarschijnlijk zijn er meer mensen die er voordeel van ondervinden. Er zullen mensen zijn die misbruik maken van gemeenschapsgeld. Die zijn er nu ook. Maar de kosten en methodes die gemoeid zijn met fraudebestrijding zijn niet altijd in verhouding tot de hoeveelheid geld die gevaar loopt bij dit soort initiatieven. Ja, we nemen daarbij risico’s. Maar risico’s blijken zelfs met talloze regels niet uit te bannen te zijn. En de kans dat het goed gaat is vaak vele malen groter dan dat het misgaat.

Alles wat je aandacht geeft wordt groter. We zijn meesters geworden in het aandacht geven aan de angst. Laten we het eens omdraaien en onze aandacht richten op de hoop. Op het vertrouwen dat het goed kan gaan. Dat mensen er niet op uit zijn om geld achterover te drukken of elkaar overlast te bezorgen. Dat voor ondernemers die een evenement organiseren of ouders die een speelplek voor hun kinderen willen creëren veiligheid ook voorop staat. Daar kunnen ze wel wat hulp bij gebruiken. Niet van een ambtenaar die keurig toetst of hun voorstel aan de eisen voldoet, maar van iemand die met ze meedenkt hoe het initiatief op een veilige, eerlijke, impactvolle manier gerealiseerd kan worden. Hoeveel mooier en groener zouden wijken dan kunnen zijn? Hoeveel veiliger en prettiger zouden buren zich dan voelen in hun omgeving? Hoeveel meer interactie zou er dan zijn tussen mensen? Mensen die elkaar steunen als het misgaat, en dan samen oplossingen bedenken.