Beleid maken vanuit uitvoeringsperspectief

In onze democratie is de scheiding der machten belangrijk, om de vrijheid van burgers te borgen en te grote macht van de overheid te voorkomen. Maar zijn beleid en wetgeving niet teveel met elkaar vervlochten geraakt, ten koste van de uitvoerbaarheid?

Voor de goede verstaander: de vraag hierboven is retorisch. Want ja, op een aantal thema’s is er een grote afstand tussen beleid en uitvoering. Met als gevolg dat er oplossingen worden bedacht die in de dagelijkse praktijk van burgers niet het beoogde effect hebben en die geen adequaat antwoord geven op de echte vraag van de samenleving. We leven in een complexe wereld, dat kunnen we niet veranderen. Maar we kunnen als overheid wel op een andere manier gaan werken.

Ik zie een paar richtingen waarin het anders kan. In de eerste plaats door radicaal vanuit de praktijk te redeneren. En daarbij steeds de minst complexe oplossing voor de burger te kiezen. Door verschillen tussen overheden en instanties weg te nemen door naadloos samen op te trekken. Dat vraagt een interbestuurlijke en interdisciplinaire aanpak waarbij beleid, uitvoering, financiën, recht en ICT met elkaar aan oplossingen werken, vanuit gezamenlijk eigenaarschap van de opgave. Digitale mogelijkheden, zoals data-analyse, kunnen we daarbij gebruiken om problemen goed te doorgronden en daarmee beleid te voeden. Zo komen we tot fact based beleid, met de daarbij behorende controles en bijsturing.

Ook zou ik veel meer vanuit het perspectief van uitvoerbaarheid beleid op een andere manier vormgeven. Vanuit de VNG doen we daar in onze Strategie 2030 een eerste voorstel toe, met het model voor het omgekeerd medebewind. In dat model signaleren gemeenten maatschappelijke problemen, ze lossen die waar mogelijk op en voeden het rijk met welke randvoorwaarden daarvoor nodig zijn. Het rijk sluit dan aan, met bijvoorbeeld wetgeving.

Meer gewicht geven aan de uitvoering vraagt ook wat van de uitvoerende organisaties zelf. Het vraagt dat we meer als één geheel opereren. Dat we van elkaar leren en elkaar verder helpen om onze uitvoeringskracht te versterken. Dat we, als we afspraken maken over bijvoorbeeld hoe we data gebruiken of onze dienstverlening vormgeven, we ons aan die afspraken committeren en het dan echt zo gaan doen. Meer samen organiseren, met als uitdaging hoeveel afwijking we als collectief accepteren als de verschillen te groot worden.

Binnen de VNG zijn we met een dergelijke ontwikkeling bezig, want we bundelen onze activiteiten die gaan over de uitvoering. We sturen steeds meer op interdisciplinaire teams die aan opgaven werken. We gaan gemeenten nog meer ondersteunen vanuit hun vraag en behoefte, vanuit de Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering. Dit alles om de gemeentelijke uitvoeringskracht vanuit een lerende houding te versterken. Zodat we vanuit een krachtige uitvoeringspraktijk beleid kunnen voeden en medebepalen. We doen dat bijvoorbeeld al in de Agenda Digitale Veiligheid.

Door op deze manier te werken, verkleinen we de afstand tussen beleid en uitvoering. Met als resultaat beleid dat een beter antwoord geeft op de complexe vraagstukken waar we mee te maken hebben, en een betere kwaliteit van de oplossingen in de uitvoering.

Nathan Ducastel is directeur VNG Realisatie / VNG Naleving en directeur Beleid – Informatiesamenleving bij de VNG.