Accijnzen

Het was een heel geanimeerde dag met een lange rij van financiële deskundigen en vragenstellers, bekwaam geleid door Paul Witteman. Op een gegeven moment vroeg Jort Kelder, die als een soort sidekick optrad, aan de zaal wie van de aanwezigen belasting betaalde. Niemand stak zijn vinger op. Een indrukwekkend moment. Tot op de dag van vandaag weet ik niet of men zijn vinger niet op durfde te steken, of dat men inderdaad geen belasting betaalde.

Niemand betaalt voor zijn plezier belasting, maar in Nederland is de belastingmoraal toch zo hoog dat de mensen het nut ervan inzien om een bepaald percentage van de inkomsten aan de fiscus af te dragen. De vraag hoe hoog dat percentage moet zijn, ligt aan de basis van een subtiel spel tussen burger en overheid. Telkens wanneer de staat probeert zijn inkomsten te vergroten, krijgt het heffen van belasting iets banaals.

In negen van de tien gevallen lees je dat de regeringen, naast allerlei andere maatregelen, de accijnzen gaan verhogen op drank en sigaretten. Zo’n maatregel levert dan altijd weer enkele tientallen miljoenen op. Of die verwachting ook uitgekomen is, lees je bijna nooit, want het collectieve geheugen voor dat soort zaken is nu eenmaal kort.

Telkens als ik lees dat een regering weer eens de accijnzen gaat verhogen, moet ik denken aan Ronald Reagan. Ook hij wilde natuurlijk de inkomsten van de staat maximaliseren, maar wat deed hij? Hij verlaagde de accijnzen op tabak! De gedachte daarachter berust op een eenvoudige economische wetmatigheid.

Je kunt de accijns op sigaretten wel eindeloos verhogen, maar op een gegeven ogenblik is tabak zo duur geworden dat niemand meer sigaretten koopt. Dat is natuurlijk goed voor de gezondheid van de burger, maar slecht voor de gezondheid van de staatskas.

In het geval van Reagan gebeurde precies wat de Amerikaanse president verwachtte. Door de verlaagde accijns steeg de verkoop van sigaretten en stegen daarom ook de inkomsten voor de staatskas. Dat was goed voor de gezondheid van staatskas, maar slecht voor de gezondheid van de burger. Reagans maatregel werkte, omdat mensen doorgaans even een paar jaar moeten wachten voor zij met longkanker worden geconfronteerd.

De huidige premier Mark Rutte zegt een bewonderaar te zijn van Ronald Reagan, maar als hij dat werkelijk meent, zou hij de verhoging van het btw-tarief op theaterkaartjes van 6 naar 19 procent moeten heroverwegen. Vrijwel alle deskundigen, Joop van den Ende incluis, voorspellen dat het theaterbezoek ernstig zal dalen en daarmee ook de inkomsten voor de staat - ondanks de btw-verhoging.

Kortom, een verlies-verlies-situatie. Kom op, Mark! Kijk naar het theater, zoals Reagan naar de sigaret. Laat de burger verslaafd worden aan cultuur! Dat is goed voor ieders gezondheid.