‘There’s no such thing as a free lunch’

Raadsleden van de gemeenten Ede, Arnhem en Apeldoorn en leden van de Provinciale Staten van Gelderland krijgen jaarlijks een zogenoemde ‘relatiekaart’ aangeboden van Nationaal Park De Hoge Veluwe met een waarde van ongeveer 400 euro. Volgens de eigen gedragscode mogen zij echter geen geschenken boven de 50 euro aannemen.
 

Alleen voor raadswerk

Eind augustus vorig jaar kwam het lokale journalistieke platform De Edese Vos met het nieuws dat Seger baron van Voorst tot Voorst, directeur van Nationaal Park De Hoge Veluwe, Edese raadsleden trakteert op de ‘relatiekaart’, feitelijk een jaarkaart voor vier personen plus auto, die doorgaans enkel voor grote donateurs is. Het platform vond de kaarten in het geschenkenregister van de gemeente, want daar dienen geschenken boven 50 euro te worden vermeld. Navraag bij de gemeente Ede leerde het platform dat in het presidium is gesproken over de kaarten en is besloten dat deze alleen mogen worden gebruikt voor activiteiten die te maken hebben met het raadswerk. Maar liefst 31 raadsleden accepteerden de kaart. Alleen de fracties van D66, GroenLinks en Mens en Milieu Ede namen de kaart niet in ontvangst.

Inwonerskorting afgeschaft

In de gedragscode van de gemeente Ede staat dat geschenken boven de 50 euro aan de gemeente moeten worden overgedragen en deze dus niet voor privédoeleinden mogen worden gebruikt. Het platform constateert dat moeilijk is vol te houden dat de kaart voor vier personen enkel voor raadswerk wordt gebruikt, als dit niet wordt gecontroleerd. Bij een kaart voor één persoon is dat alweer eenvoudiger. De Edese Vos voegt er nog aan toe dat na een rondvraag onder Edenaren enige irritatie valt te ontwaren. Inwoners van Ede konden tussen 2010 en 2020 nog 25 procent korting krijgen op een jaarkaart, maar toen corona uitbrak, werd de jaarkaart fors duurder en de inwonerkorting afgeschaft.

Diner met toespraak

Eerder vorig jaar meldde de Edese Vos al dat de gemeenteraad van Ede, net als de burgemeester en de griffier, elk jaar collectief wordt uitgenodigd ‘voor een geheel verzorgd privé-uitje in het park’. ‘Meestal is dat een avond in de tijd van de hertenbronst, maar dit jaar dus een exclusieve rondleiding in het Jachtslot Sint Hubertus, gevolgd door een diner met een toespraak van de baron.’ Om de goede verstandhouding van het park met bestuur en politiek te benadrukken, wijst het platform er verder op dat de burgemeesters van Ede, Apeldoorn en Arnhem én de commissaris van de koning in Gelderland al lange tijd deel uitmaken van de Raad van Advies van Nationaal Park De Hoge Veluwe.

Ideale lobbysetting

Het Edese CDA-raadslid Monique Emmen, die het diner bijwoonde, ervoer de bijeenkomst niet als beïnvloeding, citeert de Edese Vos haar. ‘Ze organiseren dit elk jaar en ik heb niet het idee dat ik als raadslid nu opeens een vergunning moet afgeven. Zo sta ik er niet in.’ Ook een D66-fractievolger die erbij was, hoorde er niets nieuws van de baron en noemde de bijeenkomst ‘niet schokkend of spectaculair’. Raadslid Erik Wesselius van de fractie Mens en Milieu Ede liet weten de jaarkaart te hebben geweigerd en ook het diner aan zich voorbij te laten gaan. Volgens hem ontstaat er bij dergelijke bijeenkomsten een ‘ideale lobbysetting’, waarbij de baron de raad bijvoorbeeld zou kunnen ‘masseren’ om een resorthotel mogelijk te maken.

Raadsleden als ambassadeurs

De baron liet zich zelf ook niet onbetuigd richting de Edese Vos, die al behoorlijk wat artikelen aan de kwestie heeft gewijd. In een telefoontje naar het medium liet hij weten niet gediend te zijn van de ‘riooljournalistiek’ van het platform. In het gesprek noemt de baron volgens de Edese Vos raadsleden die de jaarkaart niet aannemen en het park niet bezoeken, maar wel over het park schrijven en praten ‘te bang of te laf’. De relatiekaart is volgens hem bedoeld om ‘ambassadeurs’ voor het park te werven. Hij noemt de kaart ook geen geschenk, maar een ‘ambassadeurskaart’, ‘zodat raadsleden het park kunnen laten zien aan anderen’. Sommige raadsleden blijken zichzelf ook als ‘ambassadeurs’ te zien, valt de Edese Vos op in het debat over de relatiekaarten. Zo nemen raadsleden af en toe inwoners mee om van de natuur in het park te kunnen genieten.

Onbewuste gunfactor

De vraag die de Edese Vos eigenlijk stelt is: is het wel integer om als raadslid een dergelijke relatiekaart te accepteren? ‘Als je deze vraag formalistisch insteekt, dan is de waarde van de kaart hoger dan het bedrag in de gedragscode en is dat dus niet integer’, vindt John Bijl, directeur van het Periklesinstituut. ‘Maar’, voegt hij eraan toe, ‘je moet ook kijken naar intenties en verwachtingen. En daar wordt het tricky. Je wilt er graag vanuit gaan dat ze de kaart uit liefde en plezier verstrekken aan de raadsleden en er niets voor terug willen zien of verwachten, maar ja, ze moeten ook niet stijgen in je onbewuste gunfactor. Daarom is het niet verstandig om het te doen.’

Gelijke behandeling

De opmerking van de baron dat hij raadsleden als ‘ambassadeurs’ ziet, noemt Bijl ‘dommig’. ‘De volksvertegenwoordiging dient over het park net zo kritisch te zijn als wanneer het gaat over handelingen in het sociaal domein. Iedereen verdient gelijke behandeling.’ Bij een rondleiding kan Bijl zich wel iets voorstellen. ‘Besluiten raken de Veluwe, dus het is goed om daar te kijken.’ Er een hapje eten is volgens hem ook goed. ‘Maar houd het in de perken en pas op dat je niet wordt gefêteerd. Die gedragscode is er niet voor niks: 50 euro. There’s no such thing as a free lunch.’